Παρά τη σταθερή κατάταξη της Κύπρου στην κορυφαία κατηγορία Tier 1 του αμερικανικού TIP Report - μια σημαντική αναγνώριση των οργανωμένων και συνεχών προσπαθειών της χώρας για την καταπολέμηση της εμπορίας προσώπων -τα στοιχεία των τελευταίων ετών δείχνουν ότι το φαινόμενο παραμένει εξαιρετικά σύνθετο και πολυδιάστατο. Η εντυπωσιακή έκρηξη αναφορών το 2023, η αυξομείωση των αναγνωρισμένων θυμάτων και η διαρκής παρουσία διαφορετικών μορφών εκμετάλλευσης αποτυπώνουν μια πραγματικότητα που εξελίσσεται, μεταβάλλεται και συχνά ξεπερνά τις παραδοσιακές γραμμές διερεύνησης. Με ενδιαφέρον αλλά και ανησυχία καταγράφονται τα στοιχεία για το 2025 τα οποία φανερώνουν αυξητική τάση σε σχέση με το 2024. Επιπλέον ανησυχία προκαλεί και η κατάσταση στα κατεχόμενα η οποία καταγράφεται ως μια άλλη πραγματικότητα χωρίς έρευνες, διώξεις ή καταδίκες.

Αναφορές που λήφθηκαν

Θεαματική έκρηξη αναφορών καταγράφεται το 2023, με συνολικά 542 περιστατικά - αριθμός τριπλάσιος σε σύγκριση με το 2021. Η άνοδος μπορεί να οφείλεται σύμφωνα με τους ειδικούς, είτε σε ενισχυμένη ευαισθητοποίηση και πρόσβαση σε γραμμές καταγγελιών, είτε σε πραγματική αύξηση της εγκληματικής δραστηριότητας. Παρά την πτώση που ακολουθεί, οι αναφορές παραμένουν σημαντικά υψηλότερες από τα επίπεδα των προηγούμενων ετών.

Θύματα αναγνωρισμένα (ανά μορφή εκμετάλλευσης)

Το 2023 καταγράφεται ο μεγαλύτερος αριθμός αναγνωρισμένων θυμάτων, στοιχείο που συνδέεται με την αυξημένη κινητικότητα των αρχών και πιθανώς με την κορύφωση των αναφορών την ίδια χρονιά. Η σεξουαλική εκμετάλλευση παραμένει η πιο συχνή μορφή, ενώ η εργασιακή αυξάνεται το 2023 και το 2025. Οι διακυμάνσεις δείχνουν ένα σύστημα που ανταποκρίνεται, αλλά με αποτελεσματικότητα που αλλάζει από χρονιά σε χρονιά.

Υποθέσεις

Παρά τις διακυμάνσεις στις αναφορές και τα θύματα, ο αριθμός των υποθέσεων παραμένει εντυπωσιακά σταθερός: 10 έως 13 τον χρόνο. Η σεξουαλική εκμετάλλευση κυριαρχεί στις υποθέσεις, ενώ οι εργασιακές εμφανίζουν αύξηση σε ορισμένα έτη. Το γεγονός ότι ο αριθμός υποθέσεων δεν αυξάνεται ανάλογα με τις αναφορές δημιουργεί ερωτήματα για το πόσες υποθέσεις τελικά προχωρούν σε πλήρη διερεύνηση, κάτι που όπως εξηγούν οι αστυνομικοί του Κλάδου οφείλεται στο γεγονός ότι η αναφορά μπορεί να είναι από τον οποιονδήποτε και να μην αποδειχθεί ποτέ ότι πρόκειται όντως για περίπτωση εμπορίας προσώπου.

Καταδίκες

Παρά τον μεγάλο αριθμό αναφορών και υποθέσεων, οι τελεσίδικες καταδίκες παραμένουν σταθερά χαμηλές - μόλις 4 έως 7 τον χρόνο. Η κορύφωση του 2024 με 7 καταδίκες δεν εξελίσσεται σε σταθερή τάση, καθώς το πρώτο εξάμηνο του 2025 οι αριθμοί πέφτουν ξανά.

Κύπρος στην Tier 1: Πρόοδος και Προκλήσεις στην Εμπορία Προσώπων

Η Κύπρος κατέγραψε σημαντική πρόοδο στην καταπολέμηση της εμπορίας προσώπων, διατηρώντας για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά τη θέση Tier 1 στο Trafficking in Persons Report 2025. Η ετήσια αυτή έκθεση, που εκδίδεται από το Γραφείο Παρακολούθησης και Καταπολέμησης της Εμπορίας Προσώπων του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, αποτελεί το βασικό εργαλείο αξιολόγησης των κυβερνητικών προσπαθειών σε παγκόσμιο επίπεδο.

Σύμφωνα με το TIP Report, η Κυπριακή Δημοκρατία, επέδειξε αυξημένη δέσμευση στην πρόληψη, τη δίωξη και την προστασία θυμάτων, υιοθετώντας πολιτικές που ευθυγραμμίζονται με τα υψηλότερα διεθνή πρότυπα.

Αυξημένες Διώξεις και Καταδίκες

Η Κυπριακή Αστυνομία και οι αρμόδιες αρχές προχώρησαν σε εννέα νέες έρευνες που αφορούσαν 20 υπόπτους, ενώ καταδικάστηκαν επτά διακινητές - τρεις για σεξουαλική και τέσσερις για εργασιακή εκμετάλλευση. Για πρώτη φορά δεν εκδόθηκαν αναστολές ποινών, ενώ τα δικαστήρια χορήγησαν αποζημιώσεις σε θύματα, μια εξέλιξη με ιδιαίτερη σημασία για το νομικό πλαίσιο της χώρας.

Σε αυτό το σημείο, η Υπαστυνόμος Ελένη Μιχαήλ, Υπεύθυνη του Γραφείου Καταπολέμησης Εμπορίας Προσώπων, δηλώνει στην ιστοσελίδα μας «Σίγουρα είναι μία ικανοποίηση τόσο για την Αστυνομία όσο και για τους άλλους εμπλεκόμενους φορείς κυβερνητικούς και μη, η αξιολόγηση μας στην κατηγορία 1 για 4η συνεχόμενη χρονιά, για τα θέματα της εμπορίας προσώπων».

Βελτιωμένη Στήριξη Θυμάτων και Ενίσχυση Υποδομών
Η κυβέρνηση διπλασίασε τη χρηματοδότηση για τα καταφύγια θυμάτων, φτάνοντας τις €450.000, ενώ παράλληλα βελτίωσε τη διαδικασία πρόσβασης σε κοινωνικά επιδόματα.

Σύμφωνα με την κ. Μιχαήλ «Μέχρι σήμερα έχουν γίνει πολύ σημαντικές ενέργειες εκ μέρους της Αστυνομίας, όπως η τετραψήφια τηλεφωνική γραμμή μας 1497, το link στην ιστοσελίδα της Αστυνομίας και ο χώρος όπου διεξάγονται οι συνεντεύξεις με τα θύματα. Ένας χώρος φιλικός και άνετος που δεν θυμίζει αστυνομικά γραφεία.»

Νομοθεσία και Εκπαίδευση Προσωπικού

Το νομοθετικό πλαίσιο παραμένει ισχυρό, με τις υφιστάμενες νομοθεσίες να προβλέπουν ποινές έως 25 έτη για ενήλικους δράστες και ισόβια για εγκλήματα κατά ανηλίκων. Σημαντική έμφαση δόθηκε στην εκπαίδευση ανακριτών, αστυνομικών και αρμόδιων λειτουργών μέσω της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Ακαδημίας του Γενικού Εισαγγελέα, αλλά και διεθνών συνεργασιών.

Όπως σημειώνει η Υπαστυνόμος Μιχαήλ, «Στον τομέα της εκπαίδευσης έχουν αυξηθεί οι εκπαιδεύσεις τόσο των μελών του Γραφείου Καταπολέμησης Εμπορίας Προσώπων όσο και των συναρμόδιων υπηρεσιών όπως Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Κλινικούς Ψυχολόγους, επιθεωρητές του Γραφείου Εργασίας. Συνεργαζόμαστε στον τομέα αυτό με διεθνείς και ευρωπαϊκούς θεσμούς εφαρμόζοντας και ανταλλάσοντας γνώσεις και βέλτιστες πρακτικές».

Προκλήσεις που Επιμένουν

Παρά τη θετική αξιολόγηση, το TIP Report καταγράφει και αδυναμίες. Η αναγνώριση θυμάτων εμφανίζει σημαντική μείωση (11 το 2024 έναντι 31 το 2023), ενώ παρατηρούνται καθυστερήσεις στην παροχή υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας. Επισημαίνεται επίσης ότι δεν εφαρμόζονται πάντα τυποποιημένες διαδικασίες ταυτοποίησης, ιδιαίτερα για αιτητές ασύλου.

Η έκθεση αναφέρει ότι σε κάποιες περιπτώσεις τα θύματα εξακολουθούν να κρατούνται για αδικήματα που τελέστηκαν ως άμεσο αποτέλεσμα της εκμετάλλευσης, θέμα που απαιτεί περαιτέρω βελτίωση.

Μια άλλη πραγματικότητα στα Κατεχόμενα

Αντίθετα με την εικόνα στις ελεύθερες περιοχές, το TIP Report σημειώνει ότι στα Κατεχόμενα δεν υπήρξαν έρευνες, διώξεις ή καταδίκες για εμπορία προσώπων το 2024. Οι συνθήκες στα νυχτερινά κέντρα παραμένουν ιδιαίτερα ανησυχητικές, ενώ η παντελής έλλειψη καταφυγίων, νομικής στήριξης και επίσημης στρατηγικής υπογραμμίζει βαθιά θεσμικά κενά.

Η διατήρηση της Κύπρου στην Tier 1 αποτελεί αναμφίβολα σημαντική επιτυχία, αλλά και ένδειξη ότι η χώρα έχει εδραιώσει μια ολοκληρωμένη πολιτική για την καταπολέμηση της εμπορίας προσώπων. Ωστόσο, η μάχη κατά της εμπορίας ανθρώπων παραμένει απαιτητική και συνεχής.

Η ίδια η έκθεση, αλλά και η στάση της Υπαστυνόμου Μιχαήλ, υπενθυμίζουν ότι η πρόοδος δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. «Στόχος μας», επισημαίνει, «είναι να δημιουργήσουμε κοινωνίες που σέβονται και αγαπούν τον άνθρωπο».