Σε έναν ογκώδη τόμο 1.267 σελίδων βρίσκεται συμπυκνωμένη η υπόθεση για το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη στις 28 Φεβρουαρίου του 2023 όπου έχασαν τη ζωή τους 57 άνθρωποι και τραυματίστηκαν εκατοντάδες. Πρόκειται για το κλητήριο θέσπισμα που εστάλη αρχικά στους 36 κατηγορούμενους και εν συνεχεία στους υπόλοιπους διαδίκους εν όψει της μεγάλης δίκης που θα ξεκινήσει στη Λάρισα στις 23 Μαρτίου του 2026.

Στο κλητήριο θέσπισμα καταγράφεται η λίστα των μαρτύρων και των εγγράφων που προέκυψαν κατά τη δικαστική διερεύνηση των συνθηκών του δυστυχήματος από την 1η Μαρτίου του 2023 μέχρι την περάτωση της ανάκρισης στις 29 Αυγούστου του 2025.

Ο συνολικός αριθμός των μαρτύρων ανέρχεται σε 352 εκ των οποίων οι 230 είναι προς υποστήριξη της κατηγορίας όπως συγγενείς θυμάτων, επιζώντες και εκπρόσωποι Δικηγορικών Συλλόγων.

Οι υπόλοιποι 122 μάρτυρες είναι όσοι κατέθεσαν ουσιώδη στοιχεία για τις συνθήκες του δυστυχήματος στον εφέτη ανακριτή Σωτήρη Μπακαΐμη ο οποίος ανέλαβε την υπόθεση στα μέσα Μαρτίου του 2023, με ομόφωνη απόφαση της Ολομέλειας Εφετών Λάρισας.

Πρόκειται μεταξύ άλλων για υπαλλήλους του ΟΣΕ όπως σταθμάρχες και κλειδούχοι, της ΕΡΓΟΣΕ, οι καταθέσεις των οποίων θεωρούνται «κλειδί» για την έναρξη της έρευνας σχετικά με τη σύμβαση 717, υπηρεσιακοί παράγοντες που έδρασαν στο πεδίο όπως πυροσβέστες και αστυνομικοί, ιατροδικαστές, υπάλληλοι του Γενικού Χημείου του Κράτους και οι δικαστικοί πραγματογνώμονες.

Στους τελευταίους συγκαταλέγονται οι Μπατζόπουλος – Βασιλάκος που υπέγραψαν την πρώτη πραγματογνωμοσύνη, ο καθηγητής στη σχολή Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ Δημήτρης Καρώνης που παρέδωσε την πραγματογνωμοσύνη για τα έλαια σιλικόνης και ο συνάδελφός του στη σχολή Μεταλλειολόγων Μεταλλουργών Μηχανικών Πέτρος Τσακιρίδης. Ο κ. Τσακιρίδης παρέδωσε την πραγματογνωμοσύνη σχετικά με τις αλλοιώσεις στο πρώτο κοντέινερ της εμπορικής αμαξοστοιχίας και στη δεύτερη ηλεκτράμαξα της εμπορικής και αν αυτές συνδέονται με κάποια έκρηξη ή ήταν αποτέλεσμα της σύγκρουσης.

• Για την πυρόσφαιρα

Οι δύο καθηγητές του ΕΜΠ κλήθηκαν να παραδώσουν τη δικαστική τους πραγματογνωμοσύνη έπειτα από εντολή του εφέτη ανακριτή στο πλαίσιο της διερεύνησης του σκέλους της φωτιάς και της πυρόσφαιρας που ακολούθησε της σύγκρουσης των αμαξοστοιχιών και στο ενδεχόμενο να επέδρασε κάποιο άλλο εύφλεκτο υλικό, που μετέφερε η εμπορική, και όχι τα έλαια σιλικόνης που βρίσκονταν στους μετασχηματιστές των ηλεκτραμαξών.

Σε αυτή τη λίστα των μαρτύρων αλλά όχι με την ιδιότητα του δικαστικού πραγματογνώμονα, βρίσκεται και ο μηχανολόγος-ηλεκτρολόγος και συνεργάτης του ΑΠΘ Κωνσταντίνος Πασπαλάς ο οποίος κατέθεσε στον ανακριτή τον Μάρτιο του 2025. Προσκόμισε παράλληλα την τεχνική του έκθεση η οποία αναφέρεται στη λειτουργία του μετασχηματιστή και στον μηχανισμό δημιουργίας αερολύματος που οδήγησε στην πυρόσφαιρα και τη φωτιά.

• Παράνομο φορτίο

Οι πραγματογνωμοσύνες των καθηγητών του ΕΜΠ, των δικαστικών πραγματογνωμόνων, η κατάθεση του κ. Πασπαλά, οι καταθέσεις σταθμαρχών Σιδηροδρομικών Σταθμών από τους οποίους πέρασε η εμπορική πριν από τη σύγκρουση και τα τρία βίντεο της εμπορικής που παρέδωσε ο δικηγόρος Βασίλης Καπερνάρος στον ανακριτή τον Φεβρουάριο του 2025, και η γνησιότητα των οποίων πιστοποιήθηκε στη συνέχεια από την Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών της Ελληνικής Αστυνομίας (ΔΕΕ), οδήγησαν τον ανακριτή στο συμπέρασμα πως τα έλαια σιλικόνης σε συνδυασμό με τις συνθήκες της σύγκρουσης προκάλεσαν την πυρόσφαιρα και τη φωτια και όχι κάποιο «παράνομο φορτίο».

• Πόρισμα ΕΟΔΑΣΑΑΜ 

Αντιθέτως στο πόρισμα του Εθνικού Οργανισμού Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών (ΕΟΔΑΣΑΑΜ) στο κεφάλαιο σχετικά με τις πιθανές αιτίες της πυρόσφαιρας και των πυρκαγιών αναφέρεται ως πιθανότητα η μεταφορά κάποιου εύφλεκτου πτητικού υγρού ποσότητας 2,5 τόνων. Συμπέρασμα το οποίο βασίστηκε στη μέθοδο μοντελοποίησης CFD που ανέλαβε να «τρέξει» για λογαριασμό του οργανισμού η Επιτροπή Διερεύνησης Ανεξάρτητων Πραγματογνωμόνων Οικογενειών(ΕΔΑΠΟ) και στη σύντομη τεχνική έκθεση του καθηγητή στο τμήμα Χημικών Μηχανικών του ΑΠΘ, Αθανάσιου Κωνσταντόπουλου.

Από τον ΕΟΔΑΣΑΑΜ στη λίστα των μαρτύρων βρίσκεται ο πρώην πρόεδρος του οργανισμού Χρήστος Παπαδημητρίου, ο οποίος είχε παραιτηθεί λίγους μήνες μετά τη δημοσιοποίηση του πορίσματος καταγγέλλοντας πιέσεις για να μπουν σε αυτό τα στοιχεία σχετικά με τη φωτιά και ενώ είχε ξεκινήσει η αμφισβήτηση της μεθόδου CFD από τα πανεπιστήμια του εξωτερικού τα οποία επικαλείται ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ στο πόρισμά του. Να σημειωθεί πως ο κ. Παπαδημητρίου είχε καταθέσει αναλυτικά στον εφέτη ανακριτή τον Αύγουστο του 2025 για τις πιέσεις που υπήρχαν στο θέμα της πυρόσφαιρας και της φωτιάς.

Στη λίστα των μαρτύρων υπάρχει ακόμα ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ Γρηγόριος Παπαγιάννης ο οποίος κατέθεσε στον εφέτη ανακριτή σχετικά με τα ηλεκτρικά τόξα ενώ δεν υπάρχει κανείς από τους τεχνικούς συμβούλους συγγενών θυμάτων όπως τα μέλη της ΕΔΑΠΟ (Λακαφώσης, Κοκοτσάκης, Μιχαλόπουλος, Κάρναβος, κ.ά.).

Οι τεχνικές τους εκθέσεις ωστόσο συμπεριλαμβάνονται στη λίστα με τα αναγνωστέα έγγραφα όπου βρίσκονται και οι υπόλοιπες πραγματογνωμοσύνες. Συνολικά τα έγγραφα είναι 571 και αφορούν μεταξύ άλλων στοιχεία σχετικά με τις συνθήκες επέλευσης του δυστυχήματος, ομιλίες, χημικές αναλύσεις, αυτοψίες όπως της ΔΑΕΕ για την απουσία ιχνών καύσης στην καμπίνα της δεύτερης ηλεκτράμαξας, πορίσματα μεταξύ των οποίων είναι και αυτό της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, γνωστή ως «Επιτροπή Γεραπετρίτη», φωτογραφικό και βιντεοληπτικό υλικό, ιατροδικαστικές εκθέσεις, καταστατικά και κανονισμοί λειτουργίας της ΡΑΣ, του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών και του ΟΣΕ, έγγραφα σχετικά με τη διαχείριση του συμβάντος στα οποία συμπεριλαμβάνονται και αρχεία από τα «Πηγάδια» όπου μεταφέρθηκαν χώματα από τον τόπο του δυστυχήματος μετά το συμβάν.

Οι πέντε βασικές πράξεις για τις οποίες παραπέμφθηκαν κατά περίπτωση οι 36 κατηγορούμενοι είναι:

α) επικίνδυνη παρέμβαση στη συγκοινωνία μέσων σταθερής τροχιάς με ενδεχόμενο δόλο με επικίνδυνες για την ασφάλεια της συγκοινωνίας πράξεις από την οποία μπορούσε να προκύψει κοινός κίνδυνος για ξένα πράγματα και κίνδυνος για ανθρώπους, η οποία πράξη είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο μεγάλου αριθμού ανθρώπων, τη βαριά σωματική βλάβη περισσότερων ανθρώπων και τη σημαντική βλάβη σε εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας, τελεσθείσα και κατ’ εξακολούθηση και από κοινού

β) η ανθρωποκτονία από αμέλεια κατά συρροή

γ) η βαριά σωματική βλάβη από αμέλεια από υπόχρεο κατά συρροή

δ) η απλή σωματική βλάβη απο αμέλεια απο υπόχρεο κατά συρροή και

ε) η παράβαση καθήκοντος τελεσθείσα και απο κοινού.

Οι κατηγορούμενοι είναι πρώην και νυν στελέχη του ΟΣΕ της ΕΡΓΟΣΕ της Hellenic Train της ΡΑΣ και του υπουργείου Μεταφορών και Υποδομών και η συντριπτική πλειονότητα, συγκεκριμένα οι 33 από τους 36, κατηγορούνται για την πρώτη πράξη, δηλαδή την κακουργηματική περίπτωση του αδικήματος της διατάραξης της ασφάλειας των συγκοινωνιών που επιφέρει ποινή μέχρι ισόβια κάθειρξη. Οι 35 από τους 36 κατηγορουμένους αντιμετωπίζουν και τα πλημμελήματα της ανθρωποκτονίας και σωματικών βλαβών από αμέλεια ενώ ένα στέλεχος του ΟΣΕ διώκεται μόνο για την παράβαση καθήκοντος. Δύο κατηγορούμενοι, πρώην διευθυντικά στελέχη του ΟΣΕ, κατηγορούνται και για τις πέντε πράξεις.

Από τα ανθρώπινα λάθη στις διαχρονικές παραλείψεις

Οι φερόμενες ευθύνες των κατηγορουμένων όπως προέκυψαν από την έρευνα του εφέτη ανακριτή και περιγράφονται αναλυτικά στο κλητήριο θέσπισμα μπορούν να χωριστούν σε τρία επίπεδα.

1. Το πρώτο αφορά τον σταθμάρχη και τα πρόσωπα γύρω από αυτόν καθώς και τη λειτουργία του Σιδηροδρομικού Σταθμού Λάρισας το επίδικο βράδυ. Ο σταθμάρχης, ο πρώτος κατηγορούμενος στην υπόθεση, παραπέμφθηκε για τους χειρισμούς του που έστειλαν την επιβατική αμαξοστοιχία στη γραμμή καθόδου αντί για τη γραμμή ανόδου, σε τροχιά δηλαδή σύγκρουσης με την εμπορική αμαξοστοιχία που εκτελούσε το δρομολόγιο από Θεσσαλονίκη προς Αθήνα. Μαζί του κατηγορούμενοι είναι οι δύο σταθμάρχες της απογευματινής βάρδιας που έφυγαν από το πόστο τους νωρίτερα από το προβλεπόμενο, ο προϊστάμενος του Τμήματος Επιθεώρησης Λάρισας της Υπηρεσίας Υποστήριξης Κυκλοφορίας (σιδηροδρόμων) Κεντρικής και Νοτίου Ελλάδος που τον τοποθέτησε στο συγκεκριμένο πόστο και ενώ κατά το κατηγορητήριο γνώριζε πως δεν ήταν ακόμα επαρκής για να αναλάβει χρέη σταθμάρχη σε ένα τόσο νευραλγικό κεντρικό Σταθμό με πολλά διερχόμενα τρένα και τα τρία μέλη της επιτροπής μετατάξεων του ΟΣΕ που είχαν εγκρίνει τη μετάταξή του παρότι δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις που όριζε η σχετική προκήρυξη του ΟΣΕ, για το όριο ηλικίας. Με αυτούς τους εφτά κατηγορουμένους έκλεισε το πρώτο επίπεδο έρευνας και ξεκίνησε το δεύτερο με τα ζητήματα ασφαλείας.

2. Στο δεύτερο επίπεδο κατηγορούμενοι βρέθηκαν αρχικά δέκα στελέχη του ΟΣΕ πρώην πρόεδροι, διευθύνοντες σύμβουλοι και γενικοί διευθυντές τμημάτων από το 2018 μέχρι το 2023 για παραλείψεις που έχουν να κάνουν μεταξύ άλλων με τον έγκαιρο έλεγχο, επίβλεψη, συντήρηση, ανάταξη και αποκατάσταση βλαβών του σιδηροδρομικού δικτύου για θέματα σηματοδότησης, του GSM-R αλλά και παραλείψεις σχετικά με τη μη επιβολή του περιορισμού της ταχύτητας των αμαξοστοιχιών στο επίδικο τμήμα μέσω της επιβολής εγκυκλίου βραδυπορίας από την Κεντρική Υπηρεσία του ΟΣΕ και τις αρμόδιες υπηρεσίες Γραμμής, Σηματοδότησης, Ηλεκτροκίνησης και Κυκλοφορίας.

Ενα ξεχωριστό κεφάλαιο στο κατηγορητήριο για τα ζητήματα της ασφάλειας του Σιδηροδρόμου αποτελεί η σύμβαση 717/2014 [Ανάταξη και Αναβάθμιση του συστήματος Σηματοδότησης – Τηλεδιοίκησης και Αντικατάστασης 70 Αλλαγών Τροχιάς σε Εντοπισμένα Τμήματα του Αξονα Αθήνα – Θεσσαλονίκη – Προμαχώνας (πλην τμήματος Τιθορέα – Δομοκός)] και οι πολλές παρατάσεις που δόθηκαν για την υλοποίησή της.

Σύμφωνα με τη δικαστική πραγματογνωμοσύνη το βράδυ που συγκρούστηκαν τα τρένα στα Τέμπη, δεν λειτουργούσε η φωτοσήμανση στο επίδικο τμήμα και εκ του αποτελέσματος το κέντρο Τηλεδιοίκησης στο Σταθμό Λάρισας. Χωρίς φωτοσήμανση δεν θα μπορούσε να λειτουργεί και το σύστημα αυτόματης πέδησης ETCS που θα απέτρεπε σχεδόν με βεβαιότητα τη μετωπική σύγκρουση που οδήγησε στον θάνατο 57 ανθρώπους.

Για την 717 κατηγορούμενοι είναι 16 στελέχη της ΕΡΓΟΣΕ πρώην πρόεδροι, διευθύνοντες σύμβουλοι και προϊστάμενοι τμημάτων σε βάθος εφταετίας από το 2016 έως το 2023. Χρονολογικά δηλαδή το «σημείο μηδέν» στην υπόθεση του δυστυχήματος είναι το 2016 όταν αρχίζουν οι πρώτες παρατάσεις τη στιγμή που βάση της σύμβασης που υπέγραψε το 2014 η ΕΡΓΟΣΕ με την Κοινοπραξία (ΤΟΜΗ ΑΒΕΤΕ –ALSTOM TRANSPORT SA) θα έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί μέχρι εκείνο το έτος.

Το επίπεδο «ασφάλεια» ολοκληρώνεται με τους δύο κατηγορούμενους της Hellenic Train για ζητήματα που έχουν να κάνουν με το σύστημα GSM-R στα τρένα. Κατηγορούμενοι είναι δύο Ιταλοί, ο τότε διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας και ο τεχνικός διευθυντής οι οποίοι διώκονται μόνο για τα τρια πλημμελήματα της ανθρωποκτονίας και των σωματικών βλαβών από αμέλεια. Στην ουσία είναι οι μόνοι μαζί με το στέλεχος της επιτροπής μετατάξεων που δεν διώκονται για το κακούργημα. Συνολικά οι κατηγορούμενοι για παραλείψεις σχετικά με την ασφάλεια του σιδηροδρόμου είναι οι 28 από τους 36 κατηγορουμένους.

3. Το τρίτο και τελευταίο επίπεδο αφορά το ζήτημα της εποπτείας του σιδηροδρόμου με κατηγορούμενους την τότε πρόεδρο της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων και δύο στελέχη διευθύνσεων του υπουργείου Μεταφορών.

Η δίωξη για την πρόεδρο της ΡΑΣ αφορά παραλείψεις που έχουν να κάνουν μεταξύ άλλων με την έγκριση ασφαλείας και την άδεια λειτουργίας του σιδηροδρόμου, τη στιγμή που κατα το κατηγορητήριο ήταν γνωστές οι ελλείψεις που σχετίζονταν με τη μη ολοκλήρωση της σύμβασης 717 και τις οποίες η ίδια γνώριζε ως πρόεδρος της ΡΑΣ από το 2017 μέχρι φυσικά και τη στιγμή της σύγκρουσης.

Ως προς το υπουργείο, κρίσιμο στοιχείο για την έρευνα του εφέτη ανακριτή ήταν η Διεύθυνση Σιδηροδρομικών Μεταφορών στη οποία υπάγεται το Τμήμα Διαλειτουργικότητας και Ασφάλειας Σιδηροδρόμων. Τον Δεκέμβριο του 2024 ασκήθηκαν οι τελευταίες ποινικές διώξεις στη διευθύντρια Διεύθυνσης Σιδηροδρομικών Μεταφορών και στον γενικό διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Μεταφορών ο οποίος ωστόσο την περίοδο του δυστυχήματος εκτελούσε χρέη αναπληρωτή διευθυντή. Οι παραλείψεις τους έχουν να κάνουν με την ασφάλεια και την εποπτεία του Σιδηροδρόμου και οι απολογίες τους στον ανακριτή τον Απρίλιο του 2025 καθώς και τα έγγραφα που προσκόμισαν οδήγησαν στην ουσία στην παραπομπή από τη Βουλή του πρώην υπουργού Μεταφορών Κώστα Αχ. Καραμανλή στο Δικαστικό Συμβούλιο.

Το γεγονός μάλιστα ότι παραπέμφθηκε στη δικαιοσύνη ο πρώην υπουργός «φρέναρε» την έρευνα του εφέτη ανακριτή για τους πρώην γενικούς γραμματείς του υπουργείου Μεταφορών και Υποδομών καθώς με βάση τα σχετικά ΦΕΚ και τα προεδρικά διατάγματα που ορίζουν τις αρμοδιότητες τους και σε συνδυασμό με τον νόμο περί ευθύνης υπουργών, θεωρούνται συμμέτοχοι και η τυχόν ποινική τους ευθύνη θα πρέπει να διερευνηθεί από το Δικαστικό Συμβούλιο και την αρεοπαγίτισσα ανακρίτρια που ανέλαβε την υπόθεση του κ. Καραμανλή. Μάλιστα μια απο τις τελευταίες πράξεις του εφέτη ανακριτή ήταν να διαβιβάσει τα σχετικά έγγραφα που συγκέντρωσε για τους γενικούς γραμματείς στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου.

Πού θα γίνει η δίκη

Το ζήτημα της αίθουσας για τη διεξαγωγή της δίκης απασχόλησε νωρίς τις δικαστικές αρχές στη Λάρισα όταν διαπίστωσαν τον μεγάλο αριθμό των διαδίκων που θα παρασταθούν. Για μια τόσο μεγάλη δίκη χώρος δεν υπήρχε στο Δικαστικό Μέγαρο Λάρισας και έτσι επιλέχθηκε η αίθουσα διαλέξεων του Συνεδριακού Κέντρου του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο συγκρότημα «ΓΑΙΟΠΟΛΙΣ» (πρώην ΤΕΙΛ Λάρισας) η οποία έχει διαμορφωθεί κατάλληλα με χώρους για το ακροατήριο, τους δημοσιογράφους και τους δικαστές. Επίσης έχει τοποθετηθεί περίφραξη περιμετρικά του κτιρίου και κάμερες για μια δίκη που αναμένεται με βάση τον όγκο της δικογραφίας να διαρκέσει τουλάχιστον ένα έτος.

Αρμόδιο δικαστήριο για την εκδίκαση της υπόθεσης είναι το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Λάρισας και η σύνθεσή του αναμένεται να ανακοινωθεί εντός Φεβρουαρίου.