–Σε ποια πνευματική κατάσταση βρίσκεστε αυτό τον καιρό;

–Αντιστεκόμενος σε κάτι που φαίνεται να είναι ίδιον της ηλικίας, προσπαθώ να σκέφτομαι λιγότερο και να κάνω περισσότερα. 

Θυμήθηκα αυτή την απάντηση του Ανδρέα Μαυρογιάννη, που έδωσε το 2020 στο περίφημο Ερωτηματολόγιο του Μαρσέλ Προυστ στο περιοδικό Φιλgood, καθώς παρακολουθούσα τις δύο διαδοχικές τηλεοπτικές παρεμβάσεις του επί όσων ο Νίκος Αναστασιάδης είπε στην πρόσφατη τηλεοπτική του συνέντευξη στον Alpha, περί Στυλιανίδη και «εμπιστοσύνης στον Τσαβούσογλου», προκαλώντας αναβρασμό. Και τη θυμήθηκα ακριβώς επειδή βρήκα τον χειρισμό του προβληματικό, παρατηρώντας τον να δρα στην πρώτη παρέμβαση σαν πυρομανής και στη δεύτερη σαν πυροσβέστης. Παραλείποντας στην αρχική –ένα μέρος της οποίας ήταν γραπτό– να επισημάνει τρεις αξιοσημείωτες διευκρινίσεις επί όσων είχε πει ο Πρόεδρος, τα οποία την ημέρα που ο Μαυρογιάννης εμφανίστηκε στην Κάτια Σάββα είχαν πάρει τη μορφή πυρακτωμένης λάβας στην ημερησία αρθρογραφία του Τύπου. Και παρόλο, σημειώστε, που είχε εμφανιστεί στενοχωρημένος, απολογητικός, νιώθοντας τύψεις και ζητώντας συγγνώμη, αν συνέβαλε άθελά του, όπως είπε, σε αυτή την ένταση: 1. Ο ίδιος δεν είπε ότι ο Στυλιανίδης είπε τα σχετικά ενώπιον του Κολλεγίου των Επιτρόπων. 2. Ο Στυλιανίδης δεν αναφέρθηκε στον Τσαβούσογλου, όταν είχαν μιλήσει. 3. Ο ίδιος είχε ενημερώσει τον Αναστασιάδη φέτος και όχι σε χρόνο που έπαιξε ρόλο στον καθορισμό των σχέσεων των δύο ανδρών. «Μάλλον αυτός θα είναι ο λόγος! Όντως σκέφτεται λιγότερο και πράττει περισσότερα», είπα – χωρίς διάθεση να γίνω αγενής ή έχοντας πρόθεση να προσβάλω.

Δύο φωνές, ένα σκηνικό σουρεαλιστικό

Δεδομένου ότι μέριμνα του πρώην διαπραγματευτή –και στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές, υποψήφιου για την προεδρία της Δημοκρατίας υποστηριζόμενου από το ΑΚΕΛ– ήταν να επαναλάβει με παρρησία τη γνωστή, σταθερή θέση του για όσα διαδραματίσθηκαν στο Κραν Μοντανά, προσφέροντας την ανάλογη κάλυψη στον Νίκο Αναστασιάδη, το «έργο» δεν άργησε να προσλάβει σουρεαλιστικές διαστάσεις, ευθύς αμέσως όταν για το ζήτημα που προέκυψε τοποθετήθηκε ο πρώην γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ, Άντρος Κυπριανού, ο οποίος, προβαίνοντας σε μία εκ διαμέτρου αντίθετης κατεύθυνσης παρέμβαση, προκειμένου όπως είπε, να υπερασπιστεί «την αλήθεια την οποία επιχειρεί να παραχαράξει ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης», ανέφερε πως «δεν γνωρίζω τι λέχθηκε στο Κολλέγιο των Επιτρόπων της Ε.Ε. αλλά γνωρίζω τι λέχθηκε σε μένα από την τότε ύπατη εκπρόσωπο της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, Φεντερίκα Μογκερίνι, την οποία συνάντησα πολλές φορές μετά το ναυάγιο στο Κραν Μοντανά». Η κα Μογκερίνι ήταν παρούσα στο δείπνο και του περιέγραψε «πολύ διαφορετικά το τι έγινε εκείνο το βράδυ, σε σχέση με το αφήγημα του Νίκου Αναστασιάδη». Ο Άντρος Κυπριανού συνέχισε λέγοντας, «γνωρίζω επίσης τι μου είπε ο Έλληνας πρωθυπουργός το ίδιο βράδυ, ενώ το δείπνο εξελισσόταν, διαφέρουν πολύ, συγκρούονται, με όσα ο κ. Αναστασιάδης επιχειρεί να πείσει τον κυπριακό λαό ότι έγιναν». Για να κλείσει με τη φράση: «Η Ιστορία θα είναι αμείλικτη με τον Νίκο Αναστασιάδη».

Γιατί σουρεαλιστική διάσταση; Κάντε το εικόνα: Στις προεδρικές εκλογές του 2023, ο Ανδρέας Μαυρογιάννης είχε συγκεντρώσει 189.335 ψήφους, λαμβάνοντας ποσοστό 48,3%, κάπου 15.500 χιλιάδες ψήφους λιγότερες από τον Νίκο Χριστοδουλίδη. Χλωμό μεν, όχι απίθανο δε, αλλά υποθετικά ομιλούντες, ο Ανδρέας Μαυρογιάννης θα μπορούσε να ήταν πρόεδρος της χώρας, να προέκυπτε το ζήτημα για το ποιος έχει τις ευθύνες του ναυαγίου στο Κραν Μονταντά, το κόμμα που τον ανέδειξε να ήταν σφόδρα εναντίον του Αναστασιάδη και να εκφράζει με βεβαιότητα το πόσο αμείλικτη θα είναι μαζί του η Ιστορία, ενώ ο διαπραγματευτής τού Αναστασιάδη και τη δεδομένη στιγμή πρόεδρος της χώρας, να υποστηρίζει με παρρησία ότι αυτό δεν είναι παρά υιοθέτηση του τουρκικού αφηγήματος! Υποθέτω πως θα ήταν το ίδιο σουρεαλιστικό –κι αυτό είναι πρόβλημα του ΑΚΕΛ και όχι του Ανδρέα Μαυρογιάννη– εάν η… ελαστικότητα που κατά καιρούς το ΑΚΕΛ παρουσιάζει εκπλήσσοντάς μας, γινόταν πράξη και κατέβαζε στις εκλογές του 2018 τον Μάικ Σπανό! Που θεωρούσε το μνημόνιο «σωφρονιστικό πρόγραμμα εξυγίανσης, το µόνο που µας βοήθησε να µην πτωχεύσουμε». Που θεωρούσε την Τρόικα «ναυαγοσώστες µας» και ειρωνευόμενος τα παιχνίδια λέξεων με τους «θεσμούς», του τότε Έλληνα υπουργού των Οικονομικών, έλεγε «αυτά είναι τα τρία συνιστώντα μέρη, άσχετα αν θέλεις να τα ονομάσεις Τρόικα ή Αγία Τριάδα».

Διπλωμάτης, όχι πολιτικός

Αφήνοντας κατά μέρος τη σουρεαλιστική εικόνα που προκύπτει από την εκ διαμέτρου αντίθετη άποψη σ’ αυτό το ζήτημα, που όχι μόνο μας ταλαιπωρεί εδώ και οκτώ χρόνια, ενδέχεται να έχει καθορίσει το «μέλλον» του Κυπριακού, δεν είναι σπάνιο αυτόπτες μάρτυρες στα ίδια γεγονότα να έχουν διαφορετικές αναγνώσεις και εκτιμήσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η συζήτηση που είχαν για το ίδιο θέμα με τον Οζντίλ Ναμί, τον Δεκέμβριο του 2024. Μια συζήτηση ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και κατατοπιστική ως προς τη διαπραγμάτευση και «αποκαλυπτική», θα έλεγα, ως προς τον τρόπο σκέψης του ανδρός.

Ο Ανδρέας Μαυρογιάννης είναι ένας πολύπειρος διπλωμάτης, με καριέρα από το 1987, υπήρξε μόνιμος αντιπρόσωπος της Κύπρου στον ΟΗΕ, για χρόνια διαπραγματευτής στο Κυπριακό, ζώντας από πρώτο χέρι πολλές κρίσιμες στιγμές, και χωρίς αμφιβολία απ’ τα λίγα, τα ελάχιστα θα έλεγα, πολιτικά πρόσωπα με ευρύ φάσμα γνώσεων, με φιλοσοφικό υπόβαθρο, με μουσική και θεατρική παιδεία.

Ο χαρακτηρισμός «πολιτικό πρόσωπο» δεν είναι βεβαίως αντιπροσωπευτικός του ανδρός, ούτε και ο ίδιος τον αποδέχεται. Φόρεσε ένα κοστούμι στο οποίο ήταν εμφανές κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας ότι δεν βολευόταν μέσα σε αυτό. Πέρα από τη σαφή παραδοχή σε μια συνέντευξή που είχαμε κάνει μαζί: «Δεν είμαι ευτυχής να είμαι πολιτικός».

Αντιφάσεις, γεγονότα και ερμηνείες

Θα τολμούσα να πω ότι στην περίπτωση του Ανδρέα Μαυρογιάννη, η ιδιότητα του διπλωμάτη, η πολιτική, τεχνοκρατική λογική και το προσωπικό συναίσθημα, δημιούργησαν μια προσωπικότητα που απλουστευτικά θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε πολυμερή. Στην πραγματικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκη. Για τον Αντρέα Μαυρογιάννη, σημασία έχουν τα γεγονότα – τα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα σε καθορισμένο πλαίσιο μιας επίσημης διαδικασίας. Η ερμηνεία έπεται. Και οι παρασκηνιακές κινήσεις, ακόμα πιο πίσω. Γι’ αυτό και συχνά, εμφανίζεται να προσπερνά, να υποβαθμίζει κινήσεις εκτός του καθορισμένου πλαισίου. Εξού και ως τεχνοκράτης / διπλωμάτης που πέρασε στην ανάγκη να λειτουργεί ως πολιτικός, δημιουργούσε και εν δυνάμει πολιτικές αντιφάσεις. Σαν να έχει μέσα του δύο φωνές.
Ο διπλωμάτης Ανδρέας Μαυρογιάννης θα σπεύσει προς την ισορροπία, την γκρίζα ζώνη, την ανάγκη να μην εκτεθεί ούτε ο ίδιος ούτε ό,τι εκπροσωπεί, θα παρέχει στήριξη στον Αναστασιάδη. Ο πολιτικός Ανδρέας Μαυρογιάννης δηλώνει πως «Η δεκαετής διακυβέρνηση Αναστασιάδη μόνο ντροπή προκαλεί». Κάνει λόγο για «αναξιοπιστία της δεκαετούς διακυβέρνησης Αναστασιάδη στο Κυπριακό και σε όλους σχεδόν τους τομείς»!

Ο διαπραγματευτής γνωρίζει ότι μια φράση μπορεί να κλονίσει μια αίθουσα, ότι μια λέξη στη λάθος στιγμή μπορεί να ερμηνευτεί ως μετατόπιση στρατηγικής. Αυτό είναι εμφανές τις φορές εκείνες που μιλά σαν να κρατά σημειώσεις από τεχνικές συναντήσεις, σαν να συνεχίζει να προστατεύει προτάσεις που βρίσκονται σε αγκύλες. Παρότι βέβαια οι βολιδοσκοπήσεις Αναστασιάδη περί δύο κρατών είναι ιδιαίτερης σημασίας στην πολιτική σκακιέρα, για τον διπλωμάτη Ανδρέα Μαυρογιάννη δεν είναι παρά… «ιδεοθύελλα», ένα… brainstorming άνευ μεγάλης σημασίας. Για τον πολιτικό Ανδρέα Μαυρογιάννη ισχύει άλλο: «Δεν είναι δυνατό να ερωτοτροπούμε με την ιδέα της λύσης των δύο κρατών και να αναμένουμε από την Τουρκία να μην το εκμεταλλευτεί». Ο Ανδρέας Μαυρογιάννης επιχειρηματολογεί με στρατιωτική ευλάβεια και πειθαρχημένη αυστηρότητα για τα γεγονότα στο δείπνο. Το γεγονός ότι προ του δείπνου, ο Αναστασιάδης με τον Τσαβούσουγλου είχαν μια συνομιλία που ενδέχεται να καθόρισε τις συμπεριφορές στο δείπνο, υποτιμάται. Είναι μια υποσημείωση! «Σίγουρα, το να συζητήσεις την προηγούμενη ημέρα για το ενδεχόμενο δύο κρατών ήταν ένα σοβαρό σφάλμα»! Έτσι απλά. Τελεία και παύλα. Σοβαρό μεν, σφάλμα δε. Καμιάς ουσιαστικής σημασίας. Εάν αυτό, ανεξαρτήτως πεποιθήσεων και απόψεων, δεν είναι ένας προβληματικός τρόπος να ερμηνεύεις γεγονότα και να καθοδηγείς τρόπο σκέψης, τότε τι είναι;

Λογική και συναίσθημα

Ασφαλώς και βάζω και αυτή την παράμετρο στο κάδρο – κι ας τσαλαβουτώ στα χωράφια του Φρόιντ, σε πεδία που δεν έχω εξειδίκευση. Προεκλογικά τον είχα ρωτήσει να μου πει τι θεωρεί σημαντικότερο στη ζωή: Τις επιρροές που δεχόμαστε ή τις επιλογές που κάνουμε; «Δύσκολη η ερώτησή σας. Υπάρχει, θα έλεγα, μια διαλεκτική σχέση ανάμεσα στα δύο. Θεωρώ ότι οι επιρροές που δεχόμαστε είναι αυτές που εν πολλοίς καθορίζουν τις επιλογές μας. Συνεπώς, σημαντικότερο στη ζωή θα έλεγα πως είναι να είμαστε σε θέση να αξιολογούμε σωστά τις επιρροές που δεχόμαστε, ώστε να λαμβάνουμε αποφάσεις που να τις χαρακτηρίζει ο ορθολογισμός, η αποτελεσματικότητα και η ενσυναίσθηση».

Ο Ανδρέας Μαυρογιάννης μοιάζει με άνθρωπο που κουβαλά μια βαλίτσα με χαρτιά, σημειώσεις, αναλύσεις και παλιά προσχέδια λύσης – όμως οι πολιτικές συνθήκες γύρω του αλλάζουν πιο γρήγορα από ό,τι επιτρέπει η προσεκτικότητα της γραφής του. Είναι σοβαρός, επιμελής, ίσως πιο αυστηρός με τον εαυτό του από όσο με τους άλλους. Έχει προθέσεις, έχει γνώσεις, έχει το βάρος μιας ζωής στη διπλωματία. Αυτό που δεν έχει πάντα είναι η αφοβία της ευθύτητας. Έτσι, το πορτρέτο του δεν είναι ούτε αιχμηρό ούτε σαφές. Είναι, περισσότερο, ένα πρόσωπο φωτισμένο λοξά: με σαφείς γραμμές εκεί όπου νιώθει ασφαλής και θολές σκιές όπου η πολιτική, ο ρεαλισμός, η αλήθεια, απαιτεί σταθερό χέρι.

Το σφάλμα

Ο Ανδρέας Μαυρογιάννης επιχειρηματολογεί με στρατιωτική ευλάβεια και πειθαρχημένη αυστηρότητα για τα γεγονότα στο δείπνο. Το γεγονός ότι προ του δείπνου, ο Αναστασιάδης με τον Τσαβούσουγλου είχαν μια συνομιλία που ενδέχεται να καθόρισε τις συμπεριφορές στο δείπνο, υποτιμάται. Είναι μια υποσημείωση! «Σίγουρα, το να συζητήσεις την προηγούμενη ημέρα για το ενδεχόμενο δύο κρατών ήταν ένα σοβαρό σφάλμα»!

Το κοστούμι

Ο χαρακτηρισμός «πολιτικό πρόσωπο» δεν είναι βεβαίως αντιπροσωπευτικός του ανδρός, ούτε και ο ίδιος τον αποδέχεται. Φόρεσε ένα κοστούμι στο οποίο ήταν εμφανές κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας ότι δεν βολευόταν μέσα σε αυτό. Πέρα από τη σαφή παραδοχή σε μια συνέντευξή που είχαμε κάνει μαζί: «Δεν είμαι ευτυχής να είμαι πολιτικός».