«Ανοίγει μια χαραμάδα στο Κυπριακό και πρέπει να την αξιοποιήσουμε», δηλώνει στην «Κ» ο κ. Ανδρέας Μαυρογιάννης στον απόηχο της ανάδειξης του κ. Τουφάν Ερχιουρμάν ως νέου Τουρκοκύπριου ηγέτη στα κατεχόμενα. Αναφέρει ότι η Τουρκία δεν εμπόδισε τη δημιουργία του χώρου που επέτρεψε να εκλεγεί ο κ. Ερχιουρμάν και αυτό σημαίνει πως ευνοεί κάποια κινητικότητα στο Κυπριακό, χωρίς ωστόσο να αποσύρει άμεσα και επίσημα τη θέση περί δύο κρατών. Ο κ. Μαυρογιάννης αναμένει σε πρώτο στάδιο διαφοροποίηση στη στάση της άλλης πλευράς από το προαπαιτούμενο των δύο κρατών ή την κυριαρχική ισότητα για σύγκλιση ουσιαστικών διαπραγματεύσεων. Αναφορικά με τη στάση που πρέπει να τηρήσει η δική μας πλευρά, ο κ. Μαυρογιάννης επισημαίνει ότι στην επόμενη άτυπη διάσκεψη ο κ. Χριστοδουλίδης οφείλει με συνέπεια να επιβεβαιώσει ότι επιθυμεί να συνεχίσουμε από εκεί που μείναμε στο Κραν Μοντανά.

–Πώς είδατε την ανάδειξη Ερχιουρμάν ως νέου Τ/κ ηγέτη στα κατεχόμενα;

–Είναι σίγουρα μια θετική εξέλιξη. Τον γνωρίζω αρκετά χρόνια και έχω πολύ καλή άποψη. Ως άνθρωπος είναι κοσμικός και πιστεύει στην ιδιαίτερη ταυτότητα των Τουρκοκυπρίων, η οποία ενσωματώνει φυσιολογικά την τουρκική εθνοτική καταγωγή τους. Το ισχυρότερο μήνυμα του Ερχιουρμάν ήταν ο τρόπος με τον οποίο πήγε να ψηφίσει με τη σύζυγό του ως ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό ζευγάρι. Ως πολιτικός είναι μετριοπαθής, πιστεύει στην επανένωση του τόπου και θεωρώ ότι μπορούμε να διαπραγματευτούμε έντιμα μαζί του. Να μην εκλάβουμε ωστόσο πως θα είναι εύκολος συνομιλητής. Ούτε με τον κ. Ακιντζί ήταν εύκολο. Φυσιολογικά υπερασπιζόταν με πάθος τα συμφέροντα της κοινότητάς του, αλλά μοιραζόμασταν το όραμα για λύση και επανένωση του τόπου και των ανθρώπων του, τον διέκρινε ρεαλισμός και αποφασιστικότητα. Είναι ένας στιβαρός και έντιμος πολιτικός και πολύ αξιόλογος άνθρωπος. Διακρίνω τέτοια ποιοτικά χαρακτηριστικά και στον κ. Ερχιουρμάν, βεβαίως και τα δικά του προσωπικά γνωρίσματα.

–Τι σημαίνει για το Κυπριακό αυτή η εξέλιξη;

–Επιβεβαιώνει πως το όραμα των Τουρκοκυπρίων δεν είναι παρά η ενσωμάτωση σε μια σύγχρονη ευρωπαϊκή Κύπρο και μόνο ως σχέδιο β αντιμετωπίζουν όλα τα άλλα. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι η Τουρκία δεν εμπόδισε τη δημιουργία του χώρου που επέτρεψε να εκλεγεί ο κ. Ερχιουρμάν. Αυτό σημαίνει πως ευνοεί κάποια κινητικότητα στο Κυπριακό. Ανοίγει μια χαραμάδα και οφείλουμε να την αξιοποιήσουμε.

–Αυτό τι μπορεί να σημαίνει για τη θέση της Τουρκίας για λύση δύο κρατών;

–Πιστεύω πραγματικά ότι ο διορισμός του κ. Φιντάν στο υπουργείο Εξωτερικών έφερε μια μεγάλη στροφή στην τουρκική εξωτερική πολιτική, με τις ευλογίες βεβαίως του προέδρου Ερντογάν. Η Τουρκία δεν επιθυμεί να χρεώνεται άσκοπα την παντελή έλλειψη κινητικότητας στο Κυπριακό. Να θυμίσω ότι ήταν ο διορισμός Φιντάν που επέτρεψε την αποστολή της κας Ολγκίν, τον επαναδιορισμό της κ.λπ. Και αυτή την περίοδο γίνονται κάποιοι τακτικοί χειρισμοί από πλευράς Τουρκίας σε όλα τα επίπεδα, ευρωτουρκικά, ελληνοτουρκικά, Ανατολική Μεσόγειος κ.λπ. σε μια προσπάθεια εξωραϊσμού της πολιτικής της, αποβλέποντας σε μεγιστοποίηση των θετικών για την ίδια, αποτελεσμάτων. Έτσι ευνοεί και κάποια κινητικότητα στο Κυπριακό, χωρίς να αποσύρει άμεσα και επίσημα τη θέση περί δύο κρατών. Περισσότερο από ποτέ όμως η θέση αυτή αναδεικνύεται ως θέση τακτικής. Η Τουρκία είναι κατοχική δύναμη και είναι ισχυρότερη παρά ποτέ. Δεν είναι γι’ αυτήν το τέλος του κόσμου να αποστασιοποιηθεί κάπως από τα δύο κράτη. Η Τουρκία στο Κυπριακό έχει επιλογές και μεγάλα περιθώρια. Μπορεί να ζήσει και με λύση, και χωρίς λύση. Μπορεί να ζήσει και με την ενσωμάτωση των κατεχομένων, και με τη ΔΔΟ και μπορεί να ζήσει με τα δύο κράτη.

–Πώς μπορεί να υπάρξει επιστροφή στις διαπραγματεύσεις εντός συμφωνημένου πλαισίου, χωρίς η Τουρκία να αλλάζει τη θέση της;

–Εκείνο που αναμένω σε πρώτο στάδιο είναι διαφοροποίηση από το προαπαιτούμενο των δύο κρατών ή την κυριαρχική ισότητα για σύγκλιση ουσιαστικών διαπραγματεύσεων. Δεν αναμένω θεαματική απόσυρση της θέσης, αλλά αναδίπλωση για συνέχιση της διαδικασίας με βάση το κεκτημένο της.

–Προϋποθέσεις για επιστροφή στις διαπραγματεύσεις θέτει και ο κ. Ερχιουρμάν.

–Γνωρίζουμε λίγο πολύ αυτά που έχει αναφέρει ο κ. Ερχιουρμάν ως τους δικούς του όρους, ήτοι συνέχιση από εκεί που μείναμε, ότι η πολιτική ισότητα με την εκ περιτροπής προεδρία δεν είναι προς διαπραγμάτευση, η διαδικασία να μην είναι ανοιχτού τέλους και ότι σε περίπτωση αποτυχίας που θα οφείλεται στην ε/κ πλευρά, τότε θα υπάρχει συγκεκριμένο αντάλλαγμα για την τ/κ πλευρά που μπορεί να σημαίνει άρση της λεγόμενης απομόνωσης ή και αναγνώριση. Αυτό είναι βεβαίως εξόχως προβληματικό, πέρα από κάθε λογική και δεν θα γίνει αποδεκτό. Δεν μπορείς να συμφωνείς ελκυστικούς όρους διαζυγίου για να συνάψεις γάμο, γιατί πολλαπλασιάζεις έτσι φυγόκεντρες ροπές σε βάρος της ενοποιητικής δυναμικής. Είναι επίσης κίβδηλο, γιατί θεωρεί ως δεδομένη την αποκλειστική ευθύνη των Ε/κ για τη μη λύση και αναγνωρίζει μια αδόκητη ηθική ανωτερότητα στην τουρκική πλευρά. Τίποτα φυσικά δεν εμποδίζει καθένα από τα μέρη να πει την αντίληψή του για τη διαδικασία, ότι για παράδειγμα αν αποτύχει και αυτή η προσπάθεια και θεωρεί ότι δεν έχει ευθύνη για το ναυάγιο, δεν πρόκειται να επανέλθει. Δεν μπορεί όμως να απαιτεί από τον άλλο να το συνυπογράψει και να το νομιμοποιήσει και δη εκ προοιμίου. Φρονώ πως η πολιτική βούληση και η καλή πίστη είναι επαρκείς συνισταμένες.

–Έχει λόγους τώρα η Τουρκία να δώσει κάποια ώθηση στο Κυπριακό;

–Βεβαίως. Η Τουρκία επιδιώκει να συμμετάσχει στο περίφημο πρόγραμμα SAFE της Ε.Ε., στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Αμυνας, όπου προβλέπονται πολύ μεγάλες χρηματοδοτήσεις. Πρέπει να έχουμε συναίσθηση ότι η συμμετοχή της Τουρκίας περίπου εξυπακούεται, διότι οι περισσότερες εταιρείες που ασχολούνται με αυτά τα ζητήματα έχουν διασυνδέσεις και στην Τουρκία και στην Ε.Ε. και είναι πολύ δύσκολο να αποκλειστεί η Τουρκία εντελώς. Νοείται βεβαίως πως Ελλάδα και Κύπρος θα θέσουν όρους, πιο πολύ θα τους έβλεπα στη λογική της προσέγγισης «more for more» της Ε.Ε., δηλαδή κάνεις περισσότερα, παίρνεις περισσότερα, παρά στην παρεμπόδιση και τον αποκλεισμό με την άσκηση βέτο. Η Τουρκία ενδιαφέρεται επίσης για τον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής της ένωσης με την Ε.Ε., για τη φιλελευθεροποίηση/κατάργηση θεωρήσεων και ενδιαφέρεται να επανέλθει ακόμα και η ενταξιακή της πορεία σε τροχιά, παρά το γεγονός ότι δεν έχει άμεσες προοπτικές. Είναι και οι παγκόσμιες ανακατατάξεις σε όλους σχεδόν τους τομείς και η Τουρκία νιώθει περισσότερο από άλλες περιόδους την ανάγκη να επανενταχθεί σε ένα δυτικόστροφο σύστημα.

–Η πρόταση του κ. Μητσοτάκη για διάσκεψη χωρών της Ανατολικής Μεσογείου εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο;

–Σίγουρα, η πρόταση Μητσοτάκη είναι ιδιαίτερα σημαντική, γιατί έρχεται να δώσει μια νέα ώθηση στην επίλυση των περιφερειακών προβλημάτων και ιδιαίτερα στις θαλάσσιες οριοθετήσεις ανάμεσα σε Ελλάδα, Τουρκία, Κύπρο, Αίγυπτο και Λιβύη. Δεν είναι καινούργια ιδέα, όμως τώρα μπορεί να υπάρχουν καλύτερες πιθανότητες, γιατί, όπως φαίνεται, αυτή η πρόταση δεν ήρθε τυχαία, έγινε και με προτροπή των ΗΠΑ. Το μεγάλο ζητούμενο εδώ είναι κατά πόσο η Τουρκία θα δεχθεί να μπει σε αυτή τη λογική, λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και ότι θα επιμένει για συμμετοχή του ψευδοκράτους. 

Δεν έχουμε πείσει ότι «we mean business»

–Αν όντως δοθεί ώθηση στο Κυπριακό, ποια πρέπει να είναι η στάση της δικής μας πλευράς;

–Αντιλαμβάνομαι ότι γύρω στις 3 με 11 Νοεμβρίου, θα βρίσκεται στην Κύπρο η κα Ολγκίν για να προετοιμάσει την άτυπη πενταμερή συνάντηση που ο γ.γ. πρότεινε να γίνει πριν από το τέλος του χρόνου. Είναι σημαντικό που ο κ. Γκουτέρες τόνισε την ανάγκη να συνεχίσουμε από εκεί που μείναμε στο Κραν Μοντανά. Στη συνάντηση αυτή, η πλευρά μας οφείλει με συνέπεια να επιβεβαιώσει ότι επιθυμεί να συνεχίσουμε από εκεί που μείναμε στο Κραν Μοντανά σε όλα τα ουσιαστικά σημεία όπως διαμορφώθηκαν με το πλαίσιο Γκουτέρες, με τις συγκλίσεις που επιτεύχθηκαν και με τις θέσεις που η πλευρά μας υπέβαλε εγγράφως στις 5 και στις 6 Ιουλίου του 2017. Δεν πρέπει να ξανανοίξουμε τα ζητήματα από την αρχή, αλλά να επιμείνουμε να αντιμετωπιστούν οι εκκρεμότητες που υπήρχαν στα θέματα εγγυήσεων, ασφάλειας και στρατευμάτων, που ήταν ο λόγος που δεν ευοδώθηκαν οι προσπάθειες στο Κραν Μοντανά. Έτσι θα μπορέσουμε να καταλήξουμε σε στρατηγική συμφωνία όπως επεδίωκε ο κ. Γκουτέρες. Τα άλλα ζητήματα είχαν λίγο πολύ πάρει τον δρόμο τους και οι λεπτομέρειές τους είναι για παρακάτω. Η στρατηγική συμφωνία δεν είναι η λύση μα καθιστά την πορεία μη αναστρέψιμη. Υπάρχουν βέβαια εκκρεμότητες στο περιουσιακό, όμως η φιλοσοφία είναι εκεί. Στο εδαφικό λίγο πολύ ξέρουμε πού θα καταλήξουμε. Το θέμα της διακυβέρνησης είναι περίπου λυμένο με βάση το σημείο που φτάσαμε στο Κραν Μοντανά και τη συναντίληψη Αναστασιάδη-Ακιντζί στο Βερολίνο το 2019.

–Ο κ. Χριστοδουλίδης πάντως δηλώνει έτοιμος για επανέναρξη των συνομιλιών από εκεί που μείναμε στο Κραν Μοντανά.

–Η αλήθεια είναι ότι η δική μας ηγεσία δεν έχει καταφέρει μέχρι τώρα να πείσει ούτε για την πολιτική της βούληση, ούτε για την αξιοπιστία και τη σοβαρότητά της στα θέματα ουσίας. Δεν θεωρείται ότι «we mean business». Πιο πολύ είναι διάχυτη η αίσθηση και στον ΟΗΕ και ευρύτερα ότι εννοούμε διαδικαστικά και όχι ουσιαστικά το να «συνεχίσουμε από εκεί που μείναμε».

–Ο κ. Ερχιουρμάν δέχεται επανέναρξη των διαπραγματεύσεων από εκεί που έμειναν στο Κραν Μοντανά;

–Θα πρέπει να το επιβεβαιώσει. Είναι καιρός επίσης όλοι μας να παύσουμε να μετατρέπουμε το σημείο εκκίνησης σε σημείο τριβής. Ξέρουμε όλοι μας πολύ καλά πού φτάσαμε.

–Λέει ότι θα είναι σε συνεννόηση με την Τουρκία και για το Κυπριακό. Άρα δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς την έγκριση της Άγκυρας.

–Δεν νομίζω ότι ο κ. Ερχιουρμάν θα φτάσει ποτέ σε ρήξη με την Τουρκία. Θα έχει αγαστή συνεργασία, πάντα μεγιστοποιώντας και αξιοποιώντας τον χώρο που θα του αφήνει η Άγκυρα.

–Άρα αναμένουμε πλέον τι θα πει η Άγκυρα.

–Αναμένουμε να δεχθεί να προσέλθει στη διαπραγμάτευση δίχως προαπαιτούμενα, αιρέσεις και γραμμάτια.

–Υπάρχει κίνδυνος για την πλευρά μας να δεχθεί πιέσεις; Να μας πουν ότι η άλλη πλευρά έκανε ένα βήμα, τώρα είναι η σειρά σας; Διότι είδαμε ξανά το έργο η αδιάλλακτη Τουρκία να γίνεται δήθεν διαλλακτική και να μας φέρνει σε δύσκολη θέση.

–Αν, όπως αναμένεται, ο κ. Ερχιουρμάν δείξει διάθεση για ένα νέο κύκλο διαπραγματεύσεων, θα εκληφθεί πως εναπόκειται στην πλευρά μας να είναι πειστική. Πιστεύω πως η σταθερή προσήλωσή μας στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και σε όλο το κεκτημένο της διαδικασίας είναι ο τρόπος να πορευθούμε αλώβητα και αξιόπιστα.