Η αναφορά στα ψηφίσματα του Σ.Α. ΟΗΕ στη δήλωση των Η.Ε., μετά τη συνάντηση των δύο ηγετών με την κα Ολγκίν στη Λευκωσία, αποτελεί σημαντικό βήμα προς την επάνοδο στο συμφωνημένο πλαίσιο, αναφέρει σε συνέντευξη στην «Κ» ο διαπραγματευτής της ε/κ πλευράς στο Κυπριακό, Μενέλαος Μενελάου. Εξηγεί ότι με την κυριαρχική ισότητα η απαίτηση ήταν για «δύο κράτη», ενώ τώρα η μετατόπιση της συζήτησης στην πολιτική ισότητα σηματοδοτεί τη μετακίνηση προς το συμφωνημένο ομοσπονδιακό πλαίσιο, άρα μιλάμε για ένα κράτος και αυτή –όπως τονίζει– είναι η ουσιώδης διαφορά. Επισημαίνει ότι υπάρχει μετατόπιση ως προς τις θέσεις της ηγεσίας της τ/κ κοινότητας, όμως, σημειώνει, απομένει ακόμη έδαφος που πρέπει να καλυφθεί, που αφορά το ξεκαθάρισμα των προθέσεων και της Άγκυρας.

–Μπαίνουμε στα βαθιά μετά τη συνάντηση των δύο ηγετών με την κα Ολγκίν; 

–Υπάρχει ένα διαφορετικό σκηνικό, όπου η επικέντρωση της συζήτησης είναι στην ουσία, που δεν ήταν δυνατόν να γίνει μέχρι σήμερα, λόγω της θέσης της προηγούμενης τουρκοκυπριακής ηγεσίας για «δύο κράτη».

–Ο κ. Ερχιουρμαν δήλωσε στη συνάντηση με σαφήνεια ότι επιθυμεί λύση στη βάση της ΔΔΟ;

–Οι μέχρι τώρα ενδείξεις είναι ότι υπάρχει μια διαφοροποίηση από τις θέσεις για κυριαρχική ισότητα και ισότιμο διεθνές καθεστώς που ισοδυναμούσαν με απαίτηση για «δύο κράτη», προς τη συμφωνημένη ομοσπονδιακή βάση λύσης του Κυπριακού. Όμως, υπάρχει ακόμη έδαφος που πρέπει να καλυφθεί προς αυτή την κατεύθυνση, που αφορά το ξεκαθάρισμα των προθέσεων της τουρκικής πλευράς συνολικά, δηλαδή και της Άγκυρας.

–Γι’ αυτό είναι σημαντική η αναφορά στη δήλωση των Ηνωμένων Εθνών μετά τη συνάντηση των δύο ηγετών με την κα Ολγκίν στην πολιτική ισότητα όπως περιγράφεται στα ψηφίσματα του Σ.Α. ΟΗΕ;

–Ακριβώς. Η αναφορά στα ψηφίσματα στη δήλωση των Η.Ε. αποτελεί σημαντικό βήμα προς την επάνοδο στο συμφωνημένο πλαίσιο. Με την κυριαρχική ισότητα η απαίτηση ήταν για «δύο κράτη», ενώ τώρα η μετατόπιση της συζήτησης στην πολιτική ισότητα και η αναφορά στα ψηφίσματα του Σ.Α. ΟΗΕ σηματοδοτεί τη μετακίνηση προς το συμφωνημένο ομοσπονδιακό πλαίσιο, άρα μιλάμε για ένα κράτος και αυτή είναι η ουσιώδης διαφορά.

–Αυτή η αναφορά συνεπάγεται αποδοχή από μέρους του κ. Ερχιουρμαν της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας ως βάσης λύσης του Κυπριακού;

–Όπως είπαμε, υπάρχει μετατόπιση ως προς τις θέσεις της ηγεσίας της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Όμως, επαναλαμβάνω ότι εξακολουθεί να υπάρχει έδαφος που θα πρέπει να καλυφθεί.

–Γιατί τότε δεν γίνεται ρητή αναφορά στη βάση λύσης στο ανακοινωθέν, αλλά δίδεται έμφαση στην πολιτική ισότητα;

–Ακριβώς αυτό δείχνει αυτό που είπαμε. Ότι υπάρχει ακόμη κάποιος δρόμος να διανυθεί για να ξεκαθαριστούν οι προθέσεις της τουρκικής πλευράς συνολικά. Είναι όμως πολύ σημαντικό ότι γίνεται αναφορά στα ψηφίσματα, τα οποία προνοούν τη συμφωνημένη βάση λύσης του Κυπριακού, την ομοσπονδία.

–Το ζητήσαμε και δεν το δέχθηκε ο κ. Ερχιουρμαν;

–Βεβαίως η δική μας θέση για την οποία δεν υπάρχει από εμάς οποιαδήποτε επιφύλαξη είναι ότι η συμφωνημένη βάση λύσης είναι η δικοινοτική, διζωνική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα όπως ορίζεται στα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών. Τους λόγους για τους οποίους δεν αναφέρθηκε ακριβώς έτσι, τους έχουμε εξηγήσει.

–Αφού υπάρχει τώρα το κοινό έδαφος που είναι τα ψηφίσματα, τι εμποδίζει την επιστροφή στις διαπραγματεύσεις;

–Πρέπει να ολοκληρωθεί η διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη με τις επαφές της κας Ολγκίν. Και να υπάρξει από όλους τους εμπλεκόμενους η πολιτική βούληση, που θα επιτρέψει στον γ.γ. να προχωρήσει στο επόμενο βήμα της σύγκλησης της διευρυμένης συνάντησης με στόχο την επανέναρξη των συνομιλιών.

–Πότε περίπου μπορεί να γίνει η διάσκεψη;

–Η απόφαση ήταν ότι θα διεξαχθεί πριν από το τέλος του έτους. Είμαστε ήδη στο δεύτερο μισό Δεκεμβρίου, αυτός ο χρόνος φτάνει στο τέλος του. Αναμένουμε να ακούσουμε από τον γ.γ. Είναι σημαντικό να διευθετηθεί η ημερομηνία, όπως επίσης να διασφαλίσουμε ότι η συνάντηση θα έχει θετικό αποτέλεσμα.

–Πώς τοποθετείται ο κ. Ερχιουρμαν στη θέση της ε/κ πλευράς για επιστροφή στις συνομιλίες από εκεί που μείναμε στο Κραν Μοντανά;

–Η θέση μας είναι ότι θα πρέπει να συνεχίσουμε από εκεί που μείναμε, να διαφυλαχθεί αυτό που ονομάζουμε κεκτημένο του Κραν Μοντανά που είναι η βάση λύσης, οι συγκλίσεις και τα έξι σημεία του γ.γ. Στις θέσεις τις οποίες έχει εκφράσει η τουρκοκυπριακή πλευρά και δημόσια για τα παραπέρα βήματα περιλαμβάνεται και η διαφύλαξη των συγκλίσεων. Οι συγκλίσεις είναι αυτές που είχαν επιτευχθεί μέχρι το Κραν Μοντανά.

–Ας υποθέσουμε ότι γίνεται αποδεκτή αυτή η θέση. Ποιος θα πει πού μείναμε και ποιο είναι το κεκτημένο των διαπραγματεύσεων; Τα Ηνωμένα Έθνη;

–Τη συζήτηση την καθοδηγούν οι εμπλεκόμενοι. Όσον αφορά τις εσωτερικές πτυχές είναι οι δύο πλευρές στην Κύπρο. Όσον αφορά τις διεθνείς πτυχές είναι και οι υπόλοιποι εμπλεκόμενοι. Όμως, είναι καθαρό το πού μείναμε και ποια είναι τα θέματα που εκκρεμούν. Ασφαλώς μέσα από τις συζητήσεις που θα πραγματοποιηθούν θα έχουμε τη δυνατότητα για να ξεκαθαριστεί το πεδίο εκεί που χρειάζεται.

–Άρα πρώτα να επαναρχίσουν οι διαπραγματεύσεις και μετά να πούμε πού μείναμε;

–Είναι κρίσιμο να διαφυλαχθούν οι συγκλίσεις. Εάν υπάρχουν θέματα που ενδεχομένως να πρέπει να ξεκαθαριστούν, θα ξεκαθαριστούν. Και πρέπει να αρχίσουν διαπραγματεύσεις για να καλύψουμε την απόσταση που απομένει.

–Πώς συνάδει η θέση «από εκεί που μείναμε στο Κραν Μοντανά χωρίς να ανοίξουν οι συγκλίσεις» με τη θέση που ακούμε συχνά για αποκέντρωση εξουσιών στο πλαίσιο μιας χαλαρής ομοσπονδίας; Υπήρχε σύγκλιση για περίπου 25 αρμοδιότητες στην κεντρική κυβέρνηση. Συνεπώς, συμφωνούμε με τη σύγκλιση ή θέλουμε στην «κοινή οροφή» να παραμείνουν οι απολύτως απαραίτητες αρμοδιότητες και οι υπόλοιπες να δοθούν στις δύο πολιτείες;

–Θα τα δούμε αυτά όταν ξεκινήσουμε διαπραγματεύσεις. Το κεκτημένο του Κραν Μοντανά περιλαμβάνει και τις αρμοδιότητες που είχαν συμφωνηθεί. Και η δική μας θέση είναι για επαναβεβαίωση των συγκλίσεων στο σύνολό τους. Εάν εγερθούν ζητήματα, θα τα δούμε στις διαπραγματεύσεις. Δεν θέλουμε να συζητούμε δημόσια αποσπασματικά κάποιες πτυχές των διαπραγματευτικών κεφαλαίων.

–Είναι ή όχι τελικά θέση μας η αποκέντρωση εξουσιών στο πλαίσιο μιας χαλαρής ομοσπονδίας;

–Η θέση μας είναι η επαναβεβαίωση όλων των συγκλίσεων. Αυτό περιλαμβάνει και τις ομοσπονδιακές αρμοδιότητες. Τι θα συζητηθεί θα το δούμε στις διαπραγματεύσεις.

«Κλειδί» η όδευση του σημείου διέλευσης Αθηαίνου - Πυρόι - Αγλαντζιά»

–Τι αναφέρουν τα ψηφίσματα για την πολιτική ισότητα;

–Με απλά λόγια, αναφέρουν ότι η πολιτική ισότητα αφορά την αποτελεσματική συμμετοχή –όχι την αριθμητική εξίσωση– των δύο κοινοτήτων σε όλα τα όργανα και τις αποφάσεις της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Αυτό έχει συγκεκριμενοποιηθεί μέσα από τις συγκλίσεις τις οποίες έχουμε επιτύχει για την ομοσπονδιακή εκτελεστική εξουσία, για τη νομοθετική εξουσία, για τη δικαστική εξουσία, για τη διάρθρωση του ομοσπονδιακού κράτους συνολικά, για τον τρόπο λήψης αποφάσεων, για την εκπροσώπηση στους ομοσπονδιακούς θεσμούς, τους μηχανισμούς επίλυσης αδιεξόδων και άλλα. Το κρίσιμο στοιχείο σχετικά με αυτό το θέμα είναι ότι η πολιτική ισότητα δεν είναι αριθμητική ισότητα αλλά αποτελεσματική συμμετοχή, η οποία με τη σειρά της συνδέεται άρρηκτα με το θέμα της αποτελεσματικής λειτουργίας και της βιωσιμότητας του ομοσπονδιακού κράτους. Αυτό διασφαλίζεται μέσα από τις συγκλίσεις που είχαν επιτευχθεί μέχρι το Κραν Μοντανά.

–Απομένει κάποια εκκρεμότητα για να πούμε ότι έκλεισε αυτό το θέμα;

–Με την επαναβεβαίωση των συγκλίσεων που επιτεύχθηκαν μέχρι το Κραν Μοντανά δεν υπάρχει θεμελιώδης εκκρεμότητα ως προς τις πτυχές του θέματος της πολιτικής ισότητας.

–Άρα είναι κλειστό και το θέμα της εκ περιτροπής προεδρίας;

–Το θέμα αυτό προτάσσεται από την τουρκοκυπριακή πλευρά για λόγους που είναι αντιληπτοί από τη δική της οπτική. Υπάρχουν και άλλα κρίσιμα θέματα και για εμάς και πρέπει να γίνει αντιληπτή και η δική μας οπτική για αυτά. Πρέπει δηλαδή να δούμε τα πράγματα όχι μεμονωμένα αλλά μέσα από μια ολοκληρωμένη προσέγγιση. Και για το κεφάλαιο της διακυβέρνησης και για τα υπόλοιπα κεφάλαια των διαπραγματεύσεων, το εδαφικό, το περιουσιακό, τις εγγυήσεις, τα στρατεύματα, την εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου. Να επαναβεβαιωθούν οι συγκλίσεις και να επικεντρωθούμε σε αυτά που εκκρεμούν.

–Ο κ. Ερχιουρμαν, πάντως, κάνει διαφορετική ερμηνεία και αναφέρεται σε λήψη αποφάσεων σε τομείς κοινής κυριαρχίας στη βάση της πολιτικής ισότητας.

–Δεν υπάρχει ανάγκη επανάληψης μιας άσκησης για να ερμηνευτεί το θέμα της κυριαρχίας ή το θέμα της πολιτικής ισότητας. Είναι σαφές ότι το ομοσπονδιακό κράτος θα έχει μία κυριαρχία και είναι σαφές ότι στο θέμα της πολιτικής ισότητας έχουν επιτευχθεί συγκλίσεις, οι οποίες εφόσον επαναβεβαιωθούν, διασφαλίζουν ότι αυτό το θέμα αντιμετωπίζεται ολοκληρωμένα.

–Από τις τέσσερις προϋποθέσεις που θέτει ο κ. Ερχιουρμαν τι μπορούμε να δεχθούμε και τι όχι; Συζητήσαμε αυτό το θέμα στην πρόσφατη συνάντηση;

–Έγινε συζήτηση για την ουσία και για το πώς προχωράμε προς την επανέναρξη διαδικασίας συνομιλιών. Έχουμε εκφράσει τη θέση μας ότι το βασικό είναι να ενισχύσουμε τις προϋποθέσεις έτσι ώστε, αντλώντας από την εμπειρία του παρελθόντος, να ενισχύσουμε τις πιθανότητες επιτυχίας, διότι δεν έχουμε το περιθώριο επανάληψης μιας νέας αποτυχίας στο Κυπριακό. Αποτελεί αντικειμενικό συμπέρασμα από την προηγούμενη εμπειρία ότι τα χρονοδιαγράμματα δεν λειτούργησαν παραγωγικά. Θεωρούμε, επίσης, ότι αυτό που χρειαζόμαστε είναι να ενισχύσουμε τις προϋποθέσεις για επιτυχία και όχι να έχουμε συμφωνημένες συνέπειες, δηλαδή όρους για το διαζύγιο πριν από τον γάμο.

–Το χρονοδιάγραμμα γιατί είναι αρνητικό, αν δεν συνοδεύεται από επιδιαιτησία; Και στην προηγούμενη διαδικασία που οδηγήθηκε στο Κραν Μοντανά υπήρχαν χρονικά ορόσημα.

–Υπήρχε ένας προγραμματισμός βημάτων τον οποίο και τώρα έχουμε ως αποτέλεσμα συναντήσεων που κάθε φορά οδηγούν σε αποφάσεις για τα επόμενα βήματα. Αυτή η προσέγγιση θα συνεχιστεί. Το χρονοδιάγραμμα διακινδυνεύει να υποκαταστήσει την ουσία με τεχνητές παραμέτρους, κάτι που δεν είναι υποβοηθητικό για την προσπάθεια.

–Λήγει και η θητεία του κ. Γκουτέρες τέλος του 2026. Αυτό δεν αποτελεί από μόνο του ένα άτυπο χρονοδιάγραμμα;

–Ασφαλώς είναι ένας παράγοντας που λαμβάνεται υπόψη. Θέλουμε να προχωρήσουν τα πράγματα με όσο το δυνατόν πιο γοργούς ρυθμούς, αλλά την ίδια στιγμή αντιλαμβανόμαστε ότι για τα Ηνωμένα Έθνη υπάρχει και αυτό που ονομάζουμε θεσμική συνέχεια. Εξάλλου και όταν έγινε η προηγούμενη προσπάθεια που κορυφώθηκε στο Κραν Μοντανά, ο γενικός γραμματέας τότε ήταν μόλις έξι μήνες μετά την έναρξη της πρώτης θητείας του.

–Ο κ. Ερχιουρμαν, πάντως, δηλώνει ότι αν δεν ικανοποιηθούν και τα τέσσερα σημεία που θέτει, δεν θα επαναρχίσουν διαπραγματεύσεις.

–Για την ώρα να κρατήσουμε ότι τα πράγματα κινούνται προς την ορθή κατεύθυνση και ότι πρέπει να επικεντρωθούμε στην ενίσχυση αυτού του υπόβαθρου, το οποίο χρειαζόμαστε για να φτάσουμε σε επανέναρξη συνομιλιών και να εξασφαλίσουμε ότι αυτή τη φορά οι διαπραγματεύσεις θα στεφθούν με επιτυχία.

–Γιατί δεν ζητήσαμε κι εμείς να μπει στο ανακοινωθέν εφαρμογή όσων λένε τα ψηφίσματα Σ.Α. ΟΗΕ για την Αμμόχωστο, όπως έγινε για την πολιτική ισότητα; 

–Πάντα τίθεται από δικής μας πλευράς το θέμα της Αμμοχώστου, το οποίο αποτελεί εξάλλου και υποχρέωση της Τουρκίας βάσει των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας.

–Στα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης υπάρχει κάποια εξέλιξη;

–Έχουν γίνει βήματα στη συζήτηση για τη διάνοιξη επιπλέον σημείων διέλευσης, όμως, δεν έχουμε φτάσει ακόμα στο σημείο επίτευξης κάποιας συμφωνίας.

–Μπορείτε να γίνετε πιο συγκεκριμένος;

–Υπάρχει μια πτυχή που πρέπει να αντιμετωπιστεί αναφορικά με την όδευση του σημείου διέλευσης Αθηαίνου - Πυρόι - Αγλαντζιά, έτσι ώστε να μπορέσουμε να έχουμε συμφωνία. Αλλά για να μη δημιουργούμε προσδοκίες που ενδεχομένως να μην επαληθευτούν, αν δεν υπάρξει αντιμετώπιση όλων των παραμέτρων, δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνία.

–Υπάρχει περίπτωση εμπλοκής των Αμερικανών στη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού; 

–Αυτή τη στιγμή το Κυπριακό τυγχάνει χειρισμού στο πλαίσιο των καλών υπηρεσιών του ΟΗΕ και οι χώρες μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, ειδικά τα μόνιμα μέλη, διαδραματίζουν πολύ σημαντικό υποστηρικτικό ρόλο.

–Βρισκόταν στην Κύπρο ο Ευρωπαίος απεσταλμένος για το Κυπριακό Γιοχάνες Χαν. Θα έχει πιο ενεργό ρόλο στη διαδικασία η Ε.Ε.;

–Είναι σημαντικό ότι ο κύριος Χαν επισκέφθηκε την Κύπρο αυτή την περίοδο. Η Ε.Ε. έχει αναπόσπαστο ρόλο να διαδραματίσει, τόσο στο γενικότερο πλαίσιο της αναζήτησης αμοιβαίων επωφελών παραγόντων όσο και σε ό,τι αφορά τη συμβατότητα της λύσης με το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Προσβλέπουμε σε πιο ουσιαστική εμπλοκή της Ε.Ε. στα επόμενα βήματα.

–Θα είναι παρών ο κ. Χαν στην επόμενη διάσκεψη;

–Η δική μας θέση είναι ότι πρέπει να είναι.