Ο στιχουργός Οδυσσέας Ιωάννου έρχεται στην 4η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Λεμεσού και με την ευκαιρία αυτή μιλάει στην «Κ» για το τραγούδι σήμερα, τον στίχο και πώς οι ταχύτητες της εποχής μας επηρεάζουν τη μουσική παραγωγή. Ο κ. Ιωάννου αναφέρει χαρακτηριστικά για τη γρηγοράδα του καιρού μας: «Τον ίδιο χρόνο και κόπο βάζω κι ας γνωρίζω πως αυτό που γράφω οι περισσότεροι θα το ξεπετάξουν και δεν θα το αφήσουν να αναπνεύσει. Δεν τους αδικώ, το κάνω κι εγώ, μας το έχει επιβάλει η εποχή, δυστυχώς». Σχετικά με το πολιτικό και το λαϊκό τραγούδι λέει πως ο κατακερματισμός του κοινού βιώματος και του κοινού πάθους ανάγκασαν τους σημερνούς δημιουργούς να απευθυνθούν στον καθένα μας χωριστά και όχι σε συλλογικά ακροατήρια.

–Κύριε Ιωάννου, έχετε αυτοχαρακτηριστεί ως γραφιάς, αυτή η ιδιότητα αντικατοπτρίζει τον δημιουργό Οδυσσέα Ιωάννου, δεν σας αδικεί;

–Όχι, δεν νομίζω. Είμαι κάποιος που γράφει. Σε διαφορετικούς κώδικες, αλλά αυτό κάνω. Είναι ένας χαρακτηρισμός που τον έδωσα όταν μου ζήτησαν να αυτοπροσδιοριστώ με μία λέξη. Δεν βρήκα κάτι άλλο που να είναι πιο περιεκτικό και πιο κοντά στην πραγματικότητα.

–Πώς οι νέοι ρυθμοί της ζωής μας επηρεάζουν τη μουσική διεργασία, από τον στίχο έως τη διάχυση ενός κομματιού;

–Οι ρυθμοί μας είναι τρελοί πια και δεν δίνουμε σε τίποτα τον χρόνο που χρειάζεται. Στην πραγματικότητα, από εμάς κλέβουμε τον χρόνο, όχι από τα πράγματα. Νομίζουμε ότι μπορούμε να βρισκόμαστε σε δύο μέρη ταυτόχρονα και στην ουσία δεν είμαστε πουθενά. Αυτό δεν έχει αλλάξει κάτι στον τρόπο που γράφω. Τον ίδιο χρόνο και κόπο βάζω κι ας γνωρίζω πως αυτό που γράφω οι περισσότεροι θα το ξεπετάξουν και δεν θα το αφήσουν να αναπνεύσει. Δεν τους αδικώ, το κάνω κι εγώ, μας το έχει επιβάλει η εποχή, δυστυχώς.

–Εσείς χρειάζεστε χρονική απόσταση για να γράψετε ή αρκεί ένα γεγονός που θα πυροδοτήσει τους στίχους;

–Ναι, χρειάζομαι κάποια απόσταση, δεν γράφω εν θερμώ. Εν θερμώ γίνεσαι άδικος και υπερβολικός. Δεν παραγνωρίζω τη δύναμη που έχει η καταγραφή του πάθους την στιγμή που συμβαίνει, απλώς εγώ δεν λειτουργώ έτσι.

–Έχουν λείψει στην εποχή μας οι μεγάλοι συνθέτες και οι φωνές που εξέφραζαν ολόκληρες κοινωνίες ή συλλογικά πάθη;

–Η κάθε εποχή καλύπτει τα κενά της και γεννάει αυτό που έχει ανάγκη. Δεν φταίει η υποχώρηση των μεγάλων συνθετών για την έλλειψη τραγουδιών που να εκφράζουν μεγάλες συλλογικότητες, «φταίνε» οι συλλογικότητες που δεν υπάρχουν. Δεν μπορείς να ζητάς από κάποιον να γράψει ένα όμορφο soundtrack για μία ταινία που δεν έχει γυριστεί.

–Υπάρχει στις μέρες μας στιβαρό πολιτικό ή αμιγώς λαϊκό τραγούδι, τόσο σε μελωδία όσο και σε επίπεδο στίχων;

–Πάντα υπάρχει και είναι άδικο να το συγκρίνουμε με το παλαιότερο. Φυσικά το ελληνικό τραγούδι ευλογήθηκε από τη συνύπαρξη τεράστιων μεγεθών σε λίγες δεκαετίες, δεν είναι εύκολο να βγουν μαζεμένοι πάλι τέτοιοι συνθέτες με πραγματικά θηριώδες ταλέντο, αλλά μην ξεχνάμε πως και αυτοί οι ίδιοι «ευλογήθηκαν» να γράψουν τα τραγούδια τους σε συγκυρίες που ευνοούσαν τα μεγάλα τραγούδια που εξέφραζαν κοινό βίωμα και κοινές ιστορίες. Δεν υπάρχουν σήμερα αυτά. Ο κατακερματισμός του κοινού βιώματος και του κοινού πάθους ανάγκασαν τους σημερινούς δημιουργούς να απευθυνθούν στον καθένα μας χωριστά και όχι σε συλλογικά ακροατήρια.

–Η κυριαρχία της τραπ στις νεότερες ηλικίες εξηγείται με κάποιο τρόπο; Λείπει από το ελληνικό τραγούδι η αισθητική;  

–Δεν την παρακολουθώ ιδιαίτερα, δεν θεωρώ πάντως πως το μέλλον του τραγουδιού μας είναι να υποβαθμίσουμε τόσο πολύ το χάρισμα της μελωδίας χάριν ενός οργισμένου στιχουργικού «ξεμπουκώματος». Καταλαβαίνω απόλυτα την ανάγκη μιας τέτοιας έκφρασης αλλά τη χρειάζομαι τη μελωδία. Όπως χρειάζομαι και τον ελλειπτικό λόγο –όχι τον θολοποιητικό– αλλά και το τραγούδι που θα μιλήσει για τις κοινές μας αγάπες και όχι για τους κοινούς μας εχθρούς.

–Ποια γραμμή χωρίζει τον στίχο ενός τραγουδιού από εκείνον ενός ποιήματος;

–Δεν την έχω εντοπίσει. Τα πράγματα τα χωρίζω σε εκείνα που με συγκινούν και στα υπόλοιπα. Δεν θα δώσω ιδιαίτερη σημασία στη φόρμα. Και, χωρίς να παραγνωρίζω ή να υποτιμώ τις φιλολογικές εργασίες πάνω στην ποίηση και στον στίχο, δεν είναι κάτι που με απασχόλησε ιδιαίτερα. Η δουλειά μου είναι να γράφω και όχι να αναλύω τα γραπτά των άλλων. Υπάρχουν σπουδαίοι ποιητές που λειτούργησαν αποκλειστικά ως στιχουργοί, όταν κλήθηκαν να γράψουν επί τούτου λόγια για μελοποίηση. Δεν έκαναν κάτι υποδεέστερο. Έκαναν σπουδαία πράγματα σε έναν πιο φιλικό, πιο οικείο κώδικα.

–Υπάρχει συνταγή για ένα ωραίο τραγούδι;

–Εκ του αποτελέσματος μόνο μπορείς να μιλήσεις, σπάνια το προβλέπεις. Είναι εκείνες οι φορές που κουμπώνουν όλα μεταξύ τους. Τα λόγια, η μουσική, η ερμηνεία, η ενορχήστρωση αλλά –πολύ σημαντικό– και η συγκυρία μέσα στην οποία γράφτηκαν. Υπάρχει μία στοιχειωδώς αντικειμενική αξιολογική εκτίμηση ενός τραγουδιού –που υπερβαίνει εποχές και συγκυρίες – αλλά από την άλλη δεν γίνεται να το αποκόψεις από την εποχή που γράφτηκε.

Πληροφορίες

«Ιστορίες Ανάγνωσης: Βιβλία και Δημιουργία. Ο Οδυσσέας Ιωάννου συνομιλεί με τη Μαρία Κυριάκου». Συντονίζει η Γεωργία Ντέτσερ | Συνδιοργάνωση: Βιβλιοτρόπιο. Σκηνή 1, Σάββατο 22 Νοεμβρίου, ώρα 7:00 μ.μ.

«Γράφοντας λόγια για τραγούδια» - Workshop με τον Οδυσσέα Ιωάννου, Κυριακή 23 Νοεμβρίου, ώρα 10:00 π.μ. έως 6:00 μ.μ.

4η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Λεμεσού, Χαρουπόμυλοι Λανίτη, 21-23