«Η ταινία ξεπερνάει μια ταινία που αφηγείται μια ιστορία, κάνει μια άλλη δουλειά. Βάζει σε κίνηση τις αξίες που υπηρέτησε, όσο τον άφησαν πριν τον δολοφονήσουν να βάλει σε κίνηση τις αξίες που τον γέννησαν», λέει στην «Κ» ο σκηνοθέτης της ταινίας «Ιωάννης Καποδίστριας», η οποία από τη Δευτέρα 22 Δεκεμβρίου θα προβάλλεται στις κινηματογραφικές αίθουσες στην Κύπρο. Ο κ. Σμαραγδής λέει πως δεν κάνει μια μυθοπλασία… «απλώς χρησιμοποιώ τα στοιχεία για να αναδείξω άλλα εσώτερα πράγματα, όπως την ψυχή του Καποδίστρια, τι χρώμα είχε και τι ήθελε να κάνει, ποιος ήταν ο οραματισμός του».

–Από τη μεταφορά στη μεγάλη οθόνη της ζωής του Ιωάννη Καποδίστρια προκύπτουν γεγονότα τα οποία είναι άγνωστα στο ευρύ κοινό;

–Ο Ιωάννης Καποδίστριας από την πλευρά της μητέρας του έχει κυπριακές ρίζες. Διότι είναι στην πραγματικότητα ακρίτας όπως είναι οι Κύπριοι, όπως είναι οι Κρητικοί, εγώ είμαι από την Κρήτη, όπως είναι και η Κέρκυρα. Η άκρη της Ελλάδος είναι που έκανε τους τελευταίους αιώνες τα μεγάλα πράγματα, όχι το κέντρο. Για να σας απαντήσω στην ερώτηση θα επικαλεστώ ένα δημοσιογραφικό κείμενο του Μιχάλη Κοττάκη. Ο τίτλος είναι: Αυτή δεν είναι ταινία, για τον Καποδίστρια, είναι ιστορία για να την κρατάς φυλακτό. Άρα η ταινία ξεπερνάει μια ταινία που αφηγείται μια ιστορία, κάνει μιαν άλλη δουλειά. Βάζει σε κίνηση τις αξίες που υπηρέτησε, όσο τον άφησαν πριν τον δολοφονήσουν να βάλει σε κίνηση τις αξίες που τον γέννησαν. Δηλαδή τις αξίες του ελληνισμού και του ελληνικού γίγνεσθαι που χωρίς αυτές τις ποιότητες η Ευρώπη θα ήταν Ασία. Αυτό κάνει η ταινία, θυμίζει στο εθνικό θυμικό από πού ερχόμαστε, από ποιο βάθος ερχόμαστε, και πού μπορούμε να πάμε, εάν ξεπεράσουμε τους διχασμούς μας, δηλαδή τα αρνητικά που κουβαλάμε εμείς οι απανταχού Έλληνες, και όταν το σύμπαν δίνει μεγάλα δώρα, όπως έδωσε σε εμάς τους Έλληνες, δίνει και μεγάλα ελαττώματα. Μας έδωσε τον διχασμό. Εάν δεν τον ξεπεράσουμε δεν θα ξαναγίνουμε μια παγκόσμια πολιτιστική δύναμη.

–Εντοπίσατε στοιχεία που οδηγούν σε γεγονότα τα οποία δεν περιλαμβάνονται στα βιβλία ιστορίας;

–Μα εννοείται ότι αυτό συμβαίνει. Απόλυτα και για αυτό κυνηγήθηκε η ταινία.

–Μπορείτε να μας πείτε κάποια άγνωστα σε εμάς γεγονότα;

–Ένα πράγμα που μπορώ να σας πω με βεβαιότητα, υπάρχουν τα στοιχεία. Προσέξτε μπορεί η ταινία να είναι ένα πνευματικό γεγονός ή προσπαθεί να είναι, αλλά τα στοιχεία, τα ιστορικά δεδομένα, τα πεπραγμένα του Καποδίστρια, κατά 99% είναι πραγματικά. Δεν κάνω δηλαδή μια μυθοπλασία, απλώς χρησιμοποιώ τα στοιχεία για να αναδείξω άλλα εσώτερα πράγματα, όπως την ψυχή του Καποδίστρια, τι χρώμα είχε και τι ήθελε να κάνει, ποιος ήταν ο οραματισμός του. Ένα πράγμα που μπορεί να σας ενδιαφέρει είναι πως με βεβαιότητα ξέρουμε ποιοι οργάνωσαν τη δολοφονία του. Την καταγράφω και δεν χρειάζεται να δείτε την ταινία. Την ταινία πρέπει να την δει ο Έλληνας για να πάρει ανάσα. Οξυγόνο της ψυχής στην πραγματικότητα είναι η ταινία αυτή. Θέλω να είναι μάλλον. Δεν χρειάζεται να σας πω εγώ ότι οι Άγγλοι με τους Αυστριακούς, τους Πρώσους και τους Γάλλους, δυστυχώς, οργάνωσαν το έγκλημα. Οι Άγγλοι το έκαναν.

–Για το σενάριο από ποιες πηγές αντλήσατε στοιχεία;

–Όλες οι πηγές ορατές και αόρατες ήταν στα χέρια μου. Δεν υπάρχει τίποτα που να έχει μέχρι τώρα γραφτεί και να μην το είχα. Τα αγγλικά αρχεία είναι κλειστά, δεν τα ανοίγουν για να μην αποδεχτούν οι ίδιοι ότι τον δολοφόνησαν. Αλλά ό,τι υπάρχει αλλά και ό,τι πρόκειται να εμφανιστεί, που δεν το ξέρουμε ακόμα, από ιστορικούς ερευνητές, ήλθαν στα χέρια μου. Όλη τη διαδικασία του σεναρίου την παρακολουθούσε, ήταν μαζί μου δηλαδή, η τελευταία απόγονος του Καποδίστρια, η Ναταλία Καποδίστρια, η οποία είναι ηθοποιός και σκηνοθέτις στο θέατρο. Οι απόγονοι του Καποδίστρια είχαν και οικογενειακό αρχείο, το οποίο κάηκε κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αλλά δεν είναι μόνο τα αρχεία που είχαν, είναι και ο ψυχισμός τους και είναι το αίμα τους. Στην Αμερική, όταν προβλήθηκε η ταινία είχε έλθει μέσα σε λυγμούς η Ναταλία Καποδίστρια όταν είδε την ταινία. Όλοι κλαίγανε στην Αμερική. Πρέπει να σας πω ότι στην επίσημη προβολή της ταινίας στην Αθήνα κάλεσα την οικογένεια Καποδίστρια και δίπλα τους ήταν οι δύο απόγονοι του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη…

–Του ανθρώπου που δολοφόνησε τον Καποδίστρια…

–Δίπλα-δίπλα, αγκαλιά. Αυτό είναι και το νόημα της ταινίας, να αφήσουμε όπως έλεγε ο Κολοκοτρώνης τα πικρά για να δούμε πώς προχωράμε από εδώ και μπρος, γιατί βουλιάζουμε.

–Εάν δεν είχε κοπεί το νήμα της ζωής του πρώτου κυβερνήτη, η Ελλάδα θα είχε μια διαφορετική εξέλιξη;

–Εντελώς διαφορετική, εάν είχε προφτάσει να οργανωθεί ως κράτος και όχι όπως το κάνανε μετά οι κοτζαμπάσηδες. Ο Καποδίστριας ήθελε να κάνει ένα κράτος μήτρα, να γεννά τα πράγματα και όχι τώρα που είμαστε μιμητές των μιμητών. Θα ήμασταν μια παγκόσμια πνευματική δύναμη με τον σεβασμό που αξίζει στους Έλληνες και όχι προτεκτοράτα των επικυρίαρχων κάθε φορά. Αυτό δολοφονήθηκε, δεν δολοφονήθηκε ο Καποδίστριας. Δολοφονήθηκε το μέλλον της Ελλάδας. Θέλουμε χρόνια, γενιές θα χαθούνε για να συνέλθουμε.

–Το γνώριζε ο Καποδίστριας, είχε προειδοποιηθεί ότι κάποιοι σχεδίαζαν τη δολοφονία του;

–Το ήξερε και μάλιστα ποιοι θα τον δολοφονήσουν. Το είχε πει στον Άγγλο πρέσβη και όχι μόνο αυτό, για να δείτε πόσο σπουδαίο πρόσωπο ήταν. Το πρωί που πήγε στην εκκλησία που τον περίμεναν οι δολοφόνοι ξεκίνησε πιο νωρίς να πάει, για να μην ξυπνήσει και να είναι μαζί του ένας προσωπικός του φρουρός, ένας μονόχειρας Κρητικός. Για να μη σκοτωθεί και αυτός. Ωστόσο, ο φρουρός του το είχε καταλάβει και εμφανίσθηκε πίσω του με αποτέλεσμα να τραυματιστεί. Μεγάλο πρόσωπο. Όσο έψαχνα τόσο γοητευόμουνα. Είναι μια οντότητα.

–Έχετε σκεφθεί ποιο θα είναι το επόμενο δημιουργικό βήμα σας;

–Έχω σκεφθεί αλλά δεν είμαι σε θέση να το πω ακόμα. Δεν ζει, είναι στον υπερουράνιο τόπο κατά Πλάτωνα. Πρέπει να τη ρωτήσω αυτή την ψυχή, όπως ρώτησα τον Καποδίστρια. Να ξέρετε πως αγαπώ την Κύπρο.