Θέλω να πάω ένα τριήμερο στο Λονδίνο για 2 άτομα. Βρες μου μια οικονομική επιλογή.

– Βρήκα το ιδανικό πακέτο για το τριήμερο 10-13 Ιανουαρίου. Συνολικό κόστος 380 ευρώ. Θέλεις να προχωρήσω στην κράτηση τώρα χρησιμοποιώντας την κάρτα που έχεις αποθηκευμένη;

Αν η απάντησή σας είναι «ναι», τότε μέσα σε μόλις μερικά δευτερόλεπτα έχετε διεκπεραιώσει μια μέχρι πρότινος περίπλοκη διαδικασία. Αυτό ακριβώς επιδιώκουν όλες οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες: να προσφέρουν υπηρεσίες οι οποίες θα μας γλιτώνουν «χρόνο» και «κόπο», μέσα από τα νέα, «ενήλικα» μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης που αυτή τη στιγμή εκπαιδεύονται. Παλιά, λ.χ., θα καλούσατε τον ταξιδιωτικό σας πράκτορα να σας βοηθήσει. Σήμερα, θα συγκρίνατε τις προσφορές σε μια από τις μεγάλες πλατφόρμες που έχουν ρόλο μεσάζοντα. Σύντομα θα αρκεί μόνο μια απλή εντολή. Τα νέα μοντέλα Τ.Ν. θα προσφέρουν εξατομικευμένες προτάσεις, χρησιμοποιώντας πραγματικά δεδομένα και λαμβάνοντας υπόψη οποιαδήποτε ανάγκη μας. Ενας προσωπικός «Πράκτορας» (Agent) θα είναι πάντα διαθέσιμος οτιδήποτε ψάχνουμε.

Αυτή η ευκολία, ωστόσο, για τους καταναλωτές θα μπορούσε να δημιουργήσει μεγάλο πρόβλημα σε πλατφόρμες σύγκρισης τιμών. Γιατί, αν ο «Πράκτορας» αποκτήσει τη δυνατότητα να παρακάμπτει τις ιστοσελίδες τους, αντλώντας απευθείας τα δεδομένα από την πηγή, οι ενδιάμεσοι κινδυνεύουν να χάσουν σταδιακά τον έλεγχο που έχουν σήμερα στην αγορά. Οι New York Times, σε πρόσφατο δημοσίευμά τους, αναφέρουν το παράδειγμα της “United Airlines”.

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, οι νομικοί της εταιρείας παρατήρησαν πως υπήρχε ένας σχεδόν πανομοιότυπος ιστότοπος, με όνομα “Fly Unified”, ο οποίος μιμούνταν τα ίδια ακριβώς δεδομένα, το λογότυπο και τη δομή της “United Airlines”. Στην πραγματικότητα, αυτό δεν έγινε για να υποκλαπούν τα δεδομένα της εταιρείας, αλλά για να εκπαιδευτούν τα bots της τεχνητής νοημοσύνης, προκειμένου να μάθουν να περιηγούνται σε αντίστοιχες ιστοσελίδες.

Νεοφυείς εταιρείες στη Silicon Valley «κλωνοποιούν» συνεχώς ψηφιακές πλατφόρμες, δημιουργώντας πεδία εκπαίδευσης προκειμένου να εκτελούνται σενάρια με πραγματικά δεδομένα, τα οποία διαφορετικά θα μπλοκάρονταν από τα συστήματα ασφαλείας των πραγματικών εταιρειών.

Πρόβλημα και αντίλογος

«Η αντιγραφή ενός site αποτελεί βασικό πρόβλημα πνευματικής ιδιοκτησίας», λέει στην «Κ» ο Γεώργιος Γιαννόπουλος, καθηγητής Νομικής Πληροφορικής στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ. «Το αρχικό site προστατεύεται ως έργο, οπότε η αντιγραφή του συνιστά προσβολή του δημιουργού, ο οποίος έχει καταβάλει κόπο και χρόνο». Θεωρητικά, απαιτείται άδεια για να δημιουργήσεις ένα παράγωγο έργο. Από την άλλη, έχει δικαίωμα το AI να “διαβάσει” υπάρχοντα έργα για να φτιάξει κάτι νέο; Οπως επισημαίνει ο κ. Γιαννόπουλος, «ο αντίλογος λέει πως, όπως ένας δημοσιογράφος διαβάζει 10 άρθρα προτού γράψει το δικό του, έτσι κάνει και το AI. Εμπνέεται και δημιουργεί. Ωστόσο το νομικό πλαίσιο, ειδικά για τις βάσεις δεδομένων που έχουν δημιουργηθεί με πολλή προσπάθεια, παραμένει αυστηρό υπέρ των εταιρειών».

Στην Ε.Ε., μέσω της Πράξης για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act), το πλαίσιο φαίνεται πως είναι ιδιαίτερα αυστηρό όσον αφορά τα δεδομένα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν, από τις τεχνολογικές εταιρείες για την εκπαίδευση των μοντέλων τους. «Το πρόβλημα δημιουργείται γιατί ενώ η Ε.Ε. έχει επιβάλει ένα βαρύ πλέγμα κανόνων (AI Act, Digital Services Act, Digital Markets Act), οι ΗΠΑ και η Κίνα κινούνται πιο ελεύθερα», τονίζει ο καθηγητής. Ενα ακόμα κρίσιμο ερώτημα αφορά την ευθύνη.

Τι γίνεται αν ο «Πράκτορας» κάνει λάθος; Ας υποθέσουμε πως αντί για ένα κινητό τηλέφωνο, αγόρασε 10 ή έκλεισε ξενοδοχείο σε λάθος ήπειρο. «Προς το παρόν, η ευθύνη βαραίνει κυρίως τον κατασκευαστή του προγράμματος, αλλά δεν υπάρχει ακόμα μία απάντηση για όλες τις περιπτώσεις», υπογραμμίζει ο κ. Γιαννόπουλος. «Για ένα ρομπότ το οποίο κάνει χειρουργικές επεμβάσεις, η νομοθεσία επιβάλλει να παρεμβαίνει πάντα άνθρωπος. Εκεί την ευθύνη την έχει αποκλειστικά ο γιατρός. Δεν έχουμε φτάσει ακόμα στο σημείο να πούμε ότι φταίει μόνο το μηχάνημα».