Είναι σημαντικό να τεθούν οι παράμετροι που πρέπει να διέπουν ένα φορολογικό σύστημα, εφόσον δεν αποτελεί αποκλειστικά ένα μέσο είσπραξης εσόδων, αλλά λειτουργεί ως βασικό εργαλείο για την τόνωση της επιχειρηματικότητας, την προσέλκυση επενδύσεων και ως μηχανισμός μέσω του οποίου τα θετικά αποτελέσματα της δημοσιονομικής πολιτικής «μεταφέρονται» στους πολίτες. Παράλληλα, χρησιμεύει στην προώθηση κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων, στη στήριξη των ευάλωτων ομάδων και στην υλοποίηση της πράσινης μετάβασης.
Πρέπει από την άλλη να είναι ξεκάθαρο ότι η φορολογία δεν μπορεί να αντικαταστήσει την κοινωνική πολιτική του κράτους (ενδεχομένως να τη στηρίζει). Επομένως, η πολιτεία σε μια εντελώς ξεχωριστή εργασία, θα πρέπει να επανεξετάσει την επιδοματική της πολιτική και με ποιον τρόπο θα βοηθηθούν όσοι είναι κάτω από το αφορολόγητο ποσό.
Η Κύπρος, ως οικονομία με έντονο εξωγενή χαρακτήρα και με έμφαση στις υπηρεσίες, χρειάζεται ένα ανταγωνιστικό φορολογικό σύστημα που να ενθαρρύνει τις επενδύσεις. Παράλληλα, όμως, απαιτείται η προσαρμογή του στις τρέχουσες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες: η τεχνολογική πρόοδος, η κλιματική αλλαγή και οι νέες μορφές εργασίας δημιουργούν μια πραγματικότητα πολύ διαφορετική από αυτήν που επικρατούσε πριν από δύο δεκαετίες, όταν τέθηκαν τα βασικά θεμέλια του σημερινού φορολογικού πλαισίου.
Ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα πρέπει να εξασφαλίζει ότι ο κάθε φορολογούμενος καταβάλλει όσα πραγματικά του αναλογούν, χωρίς να αφήνονται περιθώρια φοροδιαφυγής.
Στα θετικά της προτεινόμενης μεταρρύθμισης καταγράφονται οι αλλαγές στις κλίμακες φορολόγησης, η ενίσχυση των εκπτώσεων ανάλογα με τη σύνθεση της οικογένειας και η αναπροσαρμογή του φορολογικού βάρους μεταξύ επιχειρήσεων κυπριακών και ξένων συμφερόντων.
Οι επιχειρήσεις με Κύπριος φορολογικούς κατοίκους αυτή τη στιγμή καταβάλλουν 12,5% εταιρικό φόρο και 17% στο 70% των λογιστικών κερδών ως έκτακτη εισφορά για την άμυνα, δηλαδή ένα σύνολο 23%, ενώ οι εταιρείες με ξένους μετόχους (που μπορούν να έχουν ακριβώς την ίδια δραστηριότητα στη χώρα μας) καταβάλλουν μόνο 12,5% και μπορούν να δίνουν μερίσματα και να είναι εξαιρούμενες από φορολογίες.
Με τις προτεινόμενες αλλαγές καταργείται η λογιζόμενη διανομή μερίσματος και ο εταιρικός φόρος αυξάνεται στο 15% για όλες τις επιχειρήσεις. Αν ο μέτοχος προχωρήσει στην είσπραξη μερισμάτων για τους μεν Κύπριους μετόχους η εισφορά από 17% μειώνεται στο 5% ενώ για τους ξένους μετόχους εξαιρείται.
Μια άλλη πρόνοια που δεν έτυχε ιδιαίτερης συζήτησης και κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση είναι ο φορολογικός χειρισμός των αντιπαροχών. Αυτή τη στιγμή, εάν κάποιος δώσει τη γη που κατέχει για αντιπαροχή θα πρέπει να πληρώσει φόρο κεφαλαιουχικών κερδών 20% στο κέρδος από το κόστος απόκτησης της γης μέχρι την αξία των ακινήτων που παίρνει ως αντιπαροχή. Αν η μεταρρύθμιση προχωρήσει τότε ο κεφαλαιουχικός φόρος θα «παγώνει» και θα καταβάλλεται μόνο όταν ο ιδιοκτήτης γης προχωρήσει σε πώληση των ακινήτων (σπίτια ή διαμερίσματα) που παίρνει ως αντιπαροχή. Με αυτό τον τρόπο ο ιδιοκτήτης γης έχει ένα επιπλέον κίνητρο αντί να πωλήσει τη γη του να διατηρήσει κάποια ακίνητα.
Στα αρνητικά καταγράφονται το αυξημένο διοικητικό κόστος που αναμένεται να υπάρξει (π.χ. πιστοποιητικά γέννησης, αποδείξεις από τις τράπεζες που να επιβεβαιώνουν την πληρωμή των τόκων σε εξυπηρετούμενα δάνεια) και το γεγονός ότι ενδεχομένως να υπάρξει αρνητικό αντίκτυπο για τα δημόσια οικονομικά εφόσον φαίνεται ότι οι εκτιμήσεις που έγιναν δεν έλαβαν υπόψη το ενδεχόμενο η πορεία της οικονομίας να μην είναι η ίδια όπως τα προηγούμενα χρόνια και τα εταιρικά, για παράδειγμα, κέρδη να μειωθούν.
*Οικονομολόγος και διοικητικός σύμβουλος της KPMG Κύπρου.
