Harvard Health Publishing

Να κάνετε κάτι ή να μην κάνετε; Η απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα μπορεί να είναι σημαντική. Λίγες φορές όμως οι συνέπειες έχουν τόση βαρύτητα όση όταν το ερώτημα είναι αν πρέπει να δείτε γιατρό.

Μπορεί να είναι δύσκολο να γνωρίζετε πότε πρέπει απλώς να κάνετε υπομονή περιμένοντας να περάσουν κάποια συμπτώματα και πότε πρέπει να αναζητήσετε ιατρική φροντίδα. Αυτό συμβαίνει γιατί συχνά υπάρχει μια γκρίζα ζώνη ανάμεσα στις δύο αυτές επιλογές, σχολιάζουν οι ειδικοί του Χάρβαρντ.

Για να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα, δεν μιλάμε για συμπτώματα όπως ο πόνος στον θώρακα, η δυσκολία στην αναπνοή, στην κίνηση ή στην ομιλία ή ένα ξαφνικό μούδιασμα, μια αδυναμία ή μια απώλεια της όρασης – όλα αυτά είναι επείγοντα ιατρικά περιστατικά. Το ίδιο ισχύει και για κάποια άλλα συμπτώματα, όπως ένα γρομπαλάκι που ψηλαφείτε στον μαστό ή μια ανεξήγητη απώλεια βάρους, τα οποία σαφώς απαιτούν αξιολόγηση από γιατρό.

Ωστόσο, ενώ κάποια συμπτώματα υποχωρούν από μόνα τους, κάποια άλλα επιμένουν, κάνοντάς μας να αναρωτιόμαστε μήπως είναι πιο σοβαρά από ό,τι δείχνουν. Τα περισσότερα, ευτυχώς, αποδεικνύεται ότι είναι ήσσονος σημασίας, σχολιάζει ο δρ Daniel Sands, γιατρός πρωτοβάθμιας φροντίδας στο Ιατρικό Κέντρο Beth Israel Deaconess, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ.

«Γενικά, θα λέγαμε ότι υπάρχουν πολλά πράγματα που θα έπρεπε να σας οδηγήσουν σε ένα ιατρείο», λέει ο δρ Sands, «αλλά αν όλοι πήγαιναν στον γιατρό κάθε φορά που είχαν ένα σύμπτωμα το οποίο, υπό ορισμένες περιστάσεις, θα μπορούσε να είναι ανησυχητικό, γρήγορα το σύστημα υγείας θα μπλοκαριζόταν. Είναι ένα δίλημμα αυτό».

Σημάδια που δείχνουν ότι πρέπει να ζητήσετε βοήθεια

Δείτε κάποιες συγκεχυμένες καταστάσεις που απαιτούν επίσκεψη σε γιατρό.

Παρατεταμένα συμπτώματα κρυολογήματος. Ο βήχας, το αίσθημα κόπωσης και ένας χαμηλός πυρετός μπορούν πράγματι να υποδηλώνουν κρυολόγημα, αλλά αν δεν υποχωρούν, μπορεί να σημαίνουν ότι έχετε πνευμονία. «Δεν μπορείτε να γνωρίζετε ότι δεν συμβαίνει κάτι σοβαρό παρά μόνο αν δείτε γιατρό», επισημαίνει ο δρ Sands. «Και αν έχετε ένα αίσθημα κόπωσης το οποίο δεν βελτιώνεται παρά το γεγονός ότι κοιμάστε πολύ, θα πρέπει να σας εξετάσουν, ακόμη και αν το αίσθημα κόπωσης δεν συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα».

Πυρετός που διαρκεί περισσότερο από τέσσερις ημέρες. Ο πυρετός από μόνος του, ακόμη και αν είναι χαμηλός, μπορεί να υποδηλώνει μια λοίμωξη ή μια φλεγμονώδη διαταραχή, για την οποία θα πρέπει να εντοπιστεί η αιτία και να λάβετε κατάλληλη θεραπεία. «Ο πυρετός είναι προειδοποιητικό σημάδι ότι κάτι συμβαίνει», επισημαίνει ο δρ Sands. «Αν τον έχετε για πολύ καιρό, θα πρέπει να βρείτε πού οφείλεται».

Απρόσμενα συμπτώματα μετά την έναρξη λήψης ενός φαρμάκου ή μετά από μια χειρουργική επέμβαση. Η προσαρμογή σε ένα νέο φάρμακο πολλές φορές συνοδεύεται από συμπτώματα που δεν έχετε συνηθίσει, τα οποία όμως στις περισσότερες περιπτώσεις υποχωρούν με τον καιρό. «Εάν είναι ήπια και δεν επηρεάζουν την καθημερινή σας ζωή, μπορεί να προσπαθήσετε να τα υπομείνετε για μία ή δύο εβδομάδες», λέει ο δρ Sands. «Εάν όμως είναι έντονα ή χαρακτηρίζονται ως επικίνδυνα στο φύλλο οδηγιών του φαρμάκου, μην πάρετε την επόμενη δόση και επικοινωνήστε με τον γιατρό σας».

Κάντε το ίδιο για οποιαδήποτε συμπτώματα παρουσιάζονται μετά από μια χειρουργική επέμβαση. Προβλήματα όπως η μη ελεγχόμενη αιμορραγία, η δυσκολία στην αναπνοή ή στην ούρηση ή η ερυθρότητα, ο πόνος ή το οίδημα στο σημείο της επέμβασης απαιτούν άμεση ιατρική προσοχή. Οι οδηγίες στο εξιτήριο συνήθως περιλαμβάνουν έναν τηλεφωνικό αριθμό για συμβουλές, ακόμη και για λιγότερο σοβαρά μετεγχειρητικά συμπτώματα. «Τουλάχιστον επικοινωνήστε με τον γιατρό πρωτοβάθμιας φροντίδας σας, ο οποίος μπορεί να σας βοηθήσει να αποφασίσετε αν πρέπει να μιλήσετε με τον χειρουργό, να πάτε στο ιατρείο του ή να πάτε στα επείγοντα», λέει ο δρ Sands.

Προβλήματα με το πεπτικό. Όλοι μπορεί να εμφανίσουν εμετό ή διάρροια μια στο τόσο. Επικοινωνήστε όμως με τον γιατρό σας εάν για περισσότερο από οκτώ ώρες δεν μπορείτε να ανεχθείτε ούτε μερικές γουλιές νερό ή αν η διάρροια περιέχει αίμα ή είναι συνεχής. Οι πεπτικές διαταραχές μπορεί να οφείλονται σε πολλές αιτίες –ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκου, εγκυμοσύνη, λοίμωξη, δυσανεξία στη λακτόζη ή σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, μεταξύ άλλων– αλλά συνήθως είναι καλοήθεις και σύντομης διάρκειας.

Παρόλο που το αίμα στα κόπρανα συνήθως οφείλεται σε αιμορροΐδες, θα πρέπει πάντα να καλείτε αμέσως γιατρό ή να τον επισκέπτεστε. «Επίσης, αν έχετε γαστρεντερικά συμπτώματα και χάνετε βάρος, απαιτείται ιατρική αξιολόγηση», δηλώνει ο δρ Sands.

Νέα ή επιδεινούμενα ζητήματα ψυχικής υγείας. Μπορεί να είστε πολύ εξοικειωμένοι με κάποια προβλήματα της διάθεσης, όπως το άγχος ή η κατάθλιψη, αλλά όταν σας εμποδίζουν να σηκωθείτε από το κρεβάτι, να εργαστείτε ή να λειτουργήσετε μέσα στο σπίτι, έχετε περάσει την κόκκινη γραμμή. «Τα συμπτώματα που είναι τόσο βαριά ώστε να μην μπορείτε να τα διαχειριστείτε αποτελούν σίγουρα ένδειξη ότι πρέπει να δείτε γιατρό», λέει ο δρ Sands.

Ποιο είναι το σωστό πλαίσιο φροντίδας;

Η λήψη του αντιγριπικού εμβολίου διαφέρει από τη φροντίδα δύο σπασμένων οστών ή τη διενέργεια ενός τσεκάπ – αντίστοιχα μπορεί να ποικίλλει ο χώρος στον οποίο θα λάβει κάποιος αυτές τις υπηρεσίες υγείας. ∆είτε τι χαρακτηρίζει το κάθε πλαίσιο φροντίδας:

Ιατρείο πρωτοβάθμιας φροντίδας. Προσφέρει συνεχιζόμενη και προληπτική φροντίδα, αντιμετώπιση χρόνιων νοσημάτων, προληπτικές εξετάσεις και θεραπεία για ήπιες νόσους και ήπιους τραυματισμούς. Ο νοσηλευτής πρωτοβάθμιας φροντίδας μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να διακρίνετε αν πρέπει να σας δει γιατρός για τα συμπτώματά σας και σε τι πλαίσιο. Το κύριο χαρακτηριστικό αυτού του πλαισίου όμως είναι ίσως η μακροχρόνια σχέση γιατρού-ασθενούς, επισημαίνει ο δρ Daniel Sands, γιατρός πρωτοβάθμιας φροντίδας στο Beth Israel Deaconess Hospital. «Το καλύτερο που προσφέρει είναι το ότι έχετε έναν γιατρό πρωτοβάθμιας φροντίδας που είναι ο σύμμαχός σας και το δίχτυ ασφαλείας σας, αυτός στον οποίο μπορείτε πάντα να προστρέξετε», προσθέτει ο δρ Sands.

Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ). Τα ΤΕΠ, τα οποία είναι ανοιχτά σε βάση 24/7, είναι το μέρος στο οποίο πρέπει να απευθυνθείτε για άμεσες καταστάσεις που απειλούν τη ζωή ή που είναι σοβαρές. Συνήθως προσφέρουν πρόσβαση σε εξειδικευμένους ελέγχους και άρτια εκπαιδευμένους ειδικούς. «Έχουν όμως μεγάλη κίνηση και συχνά θα πρέπει να περιμένετε», σχολιάζει ο δρ Sands.

Κέντρο επείγουσας φροντίδας. Αυτό μπορεί να είναι το κατάλληλο μέρος αν χρειάζεστε άμεση θεραπεία, αλλά το πρόβλημά σας δεν είναι απειλητικό για τη ζωή – για παράδειγμα, μια λοίμωξη, ένα διάστρεμμα ή ένα κόψιμο του δέρματος. «Έχουν σχεδιαστεί ως “light ΤΕΠ”», λέει ο δρ Sands. «Αν χρειάζεται, θα σας στείλουν σε ένα ΤΕΠ».

Κέντρο υγείας σε κατάστημα λιανικής. Στις ΗΠΑ, τα κέντρα αυτά, τα οποία συνήθως στεγάζονται σε φαρμακεία ή σε μεγάλα πολυκαταστήματα, προσφέρουν βασικές υπηρεσίες για ήσσονος σημασίας προβλήματα, όπως εξανθήματα, πονόλαιμος ή ουρολοιμώξεις, καθώς και εμβολιασμούς και ορισμένες εξετάσεις. «∆εν θα πήγαινα σε ένα τέτοιο κέντρο για μια πολύπλοκη πάθηση, αλλά είναι καλά για τη φροντίδα ρουτίνας», καταλήγει ο δρ Sands.