Αν και πολλοί συνταξιούχοι στρέφονται σε χόμπι και στα ταξίδια για να παραμείνουν ενεργοί σωματικά και νοητικά, ίσως αυτά μόνο να μην είναι αρκετά. Και εάν η ιδέα σας για τη σύνταξη είναι απλώς να καθίσετε άνετα και να χαλαρώσετε, μπορεί να προδιαθέτετε τον εαυτό σας για υψηλότερο κίνδυνο προβλημάτων υγείας και μικρότερο προσδόκιμο ζωής.

«Πολλοί άνδρες συνεχίζουν να χρειάζονται τα οφέλη που προσφέρει μια ουσιαστική και παραγωγική εργασία μετά τη συνταξιοδότησή τους, είτε συνεχίζοντας στην τρέχουσα θέση τους είτε δοκιμάζοντας κάτι καινούργιο», λέει ο Cal Halvorsen, αναπληρωτής καθηγητής Γεροντολογικής Κοινωνικής Εργασίας στο Πανεπιστήμιο Washington University του St. Louis, ο οποίος είναι επικεφαλής της υπό εξέλιξη μελέτης για την Υγεία και Ευεξία των Ηλικιωμένων Εργαζομένων στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ. «Η εργασία μπορεί να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση, να προσφέρει περισσότερη ευτυχία και να βοηθήσει στην προστασία τους από πολλά ζητήματα υγείας που συνδέονται με τη γήρανση».

Πώς η εργασία συμβάλλει στην υγεία σας

Σύμφωνα με μια 15ετή Εθνική Μελέτη Υγείας μέσω Συνεντεύξεων σε 83.000 ηλικιωμένους, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό των Κέντρων Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC), Preventing Chronic Disease, όσοι συνέχιζαν να εργάζονται πέρα από την ηλικία των 65 ετών ήταν πιθανότερο να διατηρήσουν μια καλή υγεία και λιγότερο πιθανό να έχουν σοβαρά προβλήματα υγείας συγκριτικά με εκείνους που συνταξιοδοτήθηκαν και δεν εργάζονταν. Τα τρέχοντα προβλήματα υγείας που ενδέχεται να εμπόδιζαν τα άτομα που δεν εργάζονταν πια από το να εργαστούν δεν αξιολογήθηκαν και σίγουρα συνέβαλαν στα αποτελέσματα της μελέτης.

Ακολουθούν μερικοί ακόμα λόγοι γιατί η εργασία σε προχωρημένη ηλικία συνδέεται με πλεονεκτήματα για την υγεία.

Κοινωνικές διασυνδέσεις. Τρέχουσα έρευνα έχει συνδέσει μια δραστήρια κοινωνική ζωή με χαμηλότερο κίνδυνο καρδιοπάθειας και καλύτερη ανοσιακή λειτουργία. Η μελέτη του Χάρβαρντ για την Ανάπτυξη των Ενηλίκων, η οποία παρακολουθεί γενιές οικογενειών από το 1938, έχει διαπιστώσει ότι η διατήρηση σχέσεων και κοινωνικών επαφών είναι μία από τις κορυφαίες προϋποθέσεις ευτυχίας την περίοδο της σύνταξης.

«Η εργασία είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους να διατηρήσετε τη σύνδεσή σας με τους άλλους», λέει ο Halvorsen. Η εργασία μπορεί επίσης να προσφέρει πιο ποικίλες αλληλεπιδράσεις, οι οποίες είναι δυνατό να συμβάλουν περαιτέρω στην ευτυχία. Μια μελέτη του 2022 που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences διαπίστωσε ότι τα άτομα δέχονται μια επιπλέον ώθηση ευτυχίας μέσω της αλληλεπίδρασης με άτομα πέρα από τον άμεσο κύκλο των φίλων και της οικογένειάς τους. Σε αυτές τις αλληλεπιδράσεις συγκαταλέγονται και σύντομες συναντήσεις με συναδέλφους ή αγνώστους.

Γνωστική υγεία. Η τακτική εργασία βοηθά στη διατήρηση πολλών ικανοτήτων του εγκεφάλου, όπως η κατανόηση (το να καταλαβαίνουμε πληροφορίες), η ανάλυση (να χωρίζουμε περίπλοκα σενάρια σε ευκολονόητα μέρη) και η αξιολόγηση (να κρίνουμε κατά πόσον μια απόφαση είναι πιο εύλογη).

Αίσθηση σκοπού. Πολλοί άνδρες βρίσκουν μια αίσθηση σκοπού στην εργασία τους. «Η εργασία και η σταδιοδρομία συνδέονται με την κοινωνική κατάσταση (status) και την αξία του εαυτού, ιδίως για τους ηλικιωμένους άνδρες, αλλά στη σύνταξη πολλοί χάνουν αυτή τη σύνδεση και μπορεί να αρχίσουν να αμφισβητούν τη αξία τους στον κόσμο», λέει ο Halvorsen. «Η εργασία μπορεί να τους βοηθήσει να ανανεώσουν την αίσθηση του νοήματος και του σκοπού στη ζωή». Έχει καταδειχθεί από την έρευνα ότι το να έχει κανείς μια ισχυρή αίσθηση σκοπού συνδέεται με τη μακροζωία, με βελτιωμένη μνήμη και γνωστική λειτουργία, καθώς και με χαμηλότερο κίνδυνο άνοιας.

Δεύτερη καριέρα

Εάν απολαμβάνετε ακόμη την τρέχουσα καριέρα σας, δεν υπάρχει λόγος να μη συνεχίσετε στο ίδιο πεδίο. Αλλιώς θα μπορούσατε να εστιάσετε σε ένα διαφορετικό μονοπάτι. Ο δρ Mitchell Rabkin, πρώην πρόεδρος του συνεργαζόμενου με το Χάρβαρντ Beth Israel Hospital, είχε μια μακρά σταδιοδρομία στην πρακτική της Ιατρικής και στη διοίκηση νοσοκομείων και επιθυμούσε να παραμείνει στην Ιατρική κατά τη συνταξιοδότησή του, έτσι στράφηκε στη διδασκαλία και στη συγγραφή ιατρικών άρθρων.

Το ξεκίνημα μιας δεύτερης καριέρας αποτελεί επίσης μια ευκαιρία να κάνετε μια δουλειά που προσφέρει περισσότερη ευχαρίστηση. «Εάν η αρχική σας καριέρα δεν εκτυλίχθηκε όπως σχεδιάζατε ή εάν έχετε ανεκπλήρωτους στόχους, η περίοδος της σύνταξης είναι μια ευκαιρία να διορθώσετε αυτό το κομμάτι», λέει η Susan Peters, αναπληρώτρια διευθύντρια του Κέντρου για την Εργασία, την Υγεία και την Ευεξία στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ. «Είχατε πολλά χρόνια να διερευνήσετε σε τι είστε καλός και τι σας συναρπάζει, και τώρα έχετε τον χρόνο να ακολουθήσετε αυτά τα ενδιαφέροντα».

Για κάποιους άνδρες, αυτό μπορεί να σημαίνει την είσοδο σε ένα εντελώς διαφορετικό πεδίο, την εκμάθηση μιας νέας δεξιότητας, το άνοιγμα μιας επιχείρησης ή την επιλογή μιας εργασίας που ικανοποιεί συγκεκριμένες ανάγκες, όπως περισσότερη προσωπική διάδραση ή εργασία σε ορισμένο περιβάλλον.

Άλλες ευκαιρίες

Εάν δεν επιθυμείτε να ξαναμπείτε στο εργατικό δυναμικό ή δεν μπορείτε για λόγους υγείας, υπάρχουν κι άλλες διαθέσιμες επιλογές που προσφέρουν τα ίδια οφέλη για την υγεία. Παραδείγματος χάριν, πολλοί ειδικοί παραπέμπουν στον εθελοντισμό ως μια ιδανική εναλλακτική λύση.

«Ο εθελοντισμός προσφέρει πολλαπλά οφέλη που παρέχει η εργασία, όπως κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, σωματική κίνηση, πνευματική διέγερση και, ίσως το πιο σημαντικό, την επίτευξη της αίσθησης σκοπού του ατόμου», λέει ο Halvorsen. Δεν χρειάζεται να αφιερώσετε πολύ χρόνο για να απολάβετε τα οφέλη του, όπως με την κανονική εργασία. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιας μελέτης παρατήρησης, η οποία δημοσιεύθηκε στο τεύχος Ιανουαρίου 2025 του επιστημονικού περιοδικού Social Science & Medicine, οι ερευνητές διαπίστωσαν πως 50 έως 199 ώρες ετησίως, ή περίπου μία με τέσσερις ώρες την εβδομάδα, συνδέονταν με οφέλη για την υγεία όπως η πιο αργή βιολογική γήρανση – ιδίως στους συνταξιούχους.

Είναι σημαντικό να αφιερώσετε χρόνο στην αναζήτηση της κατάλληλης εθελοντικής δράσης που να σας ταιριάζει, σύμφωνα με τον Halvorsen. «Βεβαιωθείτε ότι αντιστοιχεί στους στόχους σας, στη δέσμευση χρόνου που απαιτείται, στα προσωπικά ενδιαφέροντά σας και στο πόσο άνετα αισθάνεστε», επισημαίνει. Παραδείγματος χάριν, σας αρέσει να εργάζεστε εξυπηρετώντας τον κόσμο; Σας αρέσει να διευθύνετε μια ομάδα για να πετύχει έναν στόχο; Υπάρχει ένας σκοπός ή ένα ζήτημα που σας ενδιαφέρει; Αφού αποφασίσετε, ξεκινήστε με μικρά βήματα –λίγες ώρες την εβδομάδα– και σταδιακά προσθέστε καθώς το επίπεδο άνεσής σας αυξάνεται.

Μια άλλη επιλογή είναι να γίνετε μέντορας σταδιοδρομίας ή νέων ανθρώπων. Μπορείτε να ξεκινήσετε επικοινωνώντας με το λύκειο της περιοχής σας για να ρωτήσετε σχετικά με προγράμματα καθοδήγησης. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα συμμετοχής σε προγράμματα των Σωματείων Επιχειρηματικότητας Νέων (Junior Achievement) ανά περιοχή, και στις ΗΠΑ σε περιφερειακά παραρτήματα εθνικών προγραμμάτων, όπως τα Big Brothers Big Sisters of America και United Way. Επίσης, πολλά κέντρα απασχόλησης ηλικιωμένων, εκκλησίες και άλλοι θρησκευτικοί οργανισμοί διαθέτουν ευκαιρίες για μέντορες. (Για την αναζήτηση άλλων προγραμμάτων για μέντορες στις ΗΠΑ διατίθεται η ιστοσελίδα της National Mentoring Partnership, www.mentoring.org.)

Δημιουργήστε εμπειρίες που θυμίζουν την εργασιακή ζωή

Ένας εναλλακτικός τρόπος να αντλήσετε τα νοητικά οφέλη της εργασίας χωρίς να «χτυπάτε κάρτα» είναι να δημιουργήσετε περιβάλλοντα και εμπειρίες παρόμοια με την προηγούμενη εργασιακή ζωή σας. Συναντήσεις ομάδας, ομαδικά έργα, κουβέντα γύρω από τον ψύκτη, όλοι αυτοί οι τύποι αλληλεπίδρασης στον χώρο εργασίας βοήθησαν τους άνδρες να δημιουργήσουν κοινωνικές επαφές που κρατούσαν το μυαλό τους σε εγρήγορση.

Ένας τρόπος με τον οποίο οι άνδρες μπορούν να το πετύχουν αυτό είναι μέσω της ένταξής τους σε μια ήδη υπάρχουσα ομάδα, όπως μια ομάδα για περπάτημα, ένας όμιλος γκολφ ή μπόουλινγκ, μια χαρτοπαικτική λέσχη ή λέσχη για σκάκι, μια λέσχη ανδρών σε ένα κέντρο της κοινότητας ή ένα μάθημα σε ένα κέντρο εκπαίδευσης ενηλίκων. Έτσι, αναπαράγετε ένα περιβάλλον εργασιακής ζωής με έμφαση σε δεξιότητες όπως η δημιουργία και η υποστήριξη ομάδας, η ηγεσία και η αποδοτικότητα. Συχνά, αυτές οι κοινωνικές συγκεντρώσεις επαναλαμβάνονται μία ή δύο φορές την εβδομάδα, επομένως μπορείτε να ενταχθείτε ομαλά στο περιβάλλον, χωρίς να αισθανθείτε υπερβολικό φόρτο. Σε πολλές περιπτώσεις, ίσως να σας επιτρέπεται να εντάσσεστε και να αποχωρείτε από την ομάδα, μειώνοντας την πίεση της προσπάθειας για ένταξη ή της μακροχρόνιας δέσμευσης.

Μια άλλη επιλογή είναι η αναβίωση του «σημαντικού γεύματος εργασίας». Ορίστε μια τακτική εβδομαδιαία συνάντηση με μια ομάδα φίλων για γεύμα ή καφέ, στον ίδιο χώρο και χρόνο, ιδανικά σε έναν χώρο που προορίζεται για ανταλλαγή απόψεων και συζήτηση.

Πόσες ώρες χρειάζονται;

Έχει σημασία πόσο πολύ εργάζεστε; Στην πραγματικότητα, όχι, σύμφωνα με τον Cal Halvorsen, αναπληρωτή καθηγητή Γεροντολογικής Κοινωνικής Εργασίας στο Πανεπιστήμιο Washington του St. Louis. «∆εν υπάρχει σαφής διασύνδεση μεταξύ του πόσου χρόνου αφιερώνετε στην εργασία κάθε εβδομάδα και στα επακόλουθα οφέλη για την υγεία», δηλώνει. «Όμως η κατάσταση του καθενός είναι διαφορετική. Κάποιοι μπορεί να απολαμβάνουν να δουλεύουν για σχεδόν πλήρες ωράριο ή μπορεί να χρειάζεται να εργάζονται ορισμένο αριθμό ωρών για να συμπληρώσουν το εισόδημά τους, ενώ άλλοι είναι ικανοποιημένοι με ένα μειωμένο ωράριο ή ακόμη και με εποχική εργασία ή με σύμβαση ορισμένου χρόνου». Ωστόσο, ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι η ευχαρίστηση από την εργασία. «Όπως και στην κανονική σας σταδιοδρομία, οι θέσεις με μεγάλο στρες και υψηλές απαιτήσεις μπορεί να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα στην υγεία σας», επισημαίνει. «Εάν είστε δυσαρεστημένος στην εργασία σας, τα αρνητικά είναι πιθανό να υπερτερούν των όποιων πλεονεκτημάτων».